© YONHAP News

Hội nghị thượng đỉnh Mỹ-Triều, cuộc gặp thứ hai giữa Tổng thống Mỹ Donald Trump và Chủ tịch Ủy ban Quốc vụ Bắc Triều Tiên Kim Jong-un sẽ được tổ chức tại Việt Nam trong hai ngày 27 và 28/2. Tổng thống Trump đã chính thức công bố thời gian và địa điểm của sự kiện trên trong Thông điệp Liên bang ngày 5/2 (theo giờ địa phương) vừa qua. Theo đó, tiến trình phi hạt nhân hóa bán đảo Hàn Quốc hướng đến thiết lập cơ chế hòa bình trên báo đảo nhiều khả năng sẽ có tiến triển mới. Hãy cùng lắng nghe Giáo sư Kim Hyun-wook của Học viên ngoại giao quốc gia, thuộc Bộ Ngoại giao Hàn Quốc, phân tích sâu hơn.

Việt Nam, Indonesia và Thái Lan trước đó đã được đề cập đến như những ứng cử viên địa điểm tổ chức Hội nghị thượng đỉnh Mỹ-Triều lần thứ hai, bởi các nước này nằm gần Bắc Triều Tiên, và Chủ tịch Kim Jong-un có thể di chuyển bằng máy bay. Trong số đó, Việt Nam là gần nhất. Tôi cho rằng ông Kim sẽ bay tới quốc gia Đông Nam Á này trên chiếc chuyên cơ cá nhân Chammae-1. Nhà lãnh đạo miền Bắc cũng có thể muốn học theo cải cách kinh tế và chính sách mở cửa của Việt Nam nhằm phát triển nền kinh tế Bắc Triều Tiên và củng cố chính quyền. Với mục tiêu này, ông Kim có thể sẽ đến thăm các cơ sở kinh tế của Việt Nam bên lề Hội nghị thượng đỉnh lần thứ hai với Tổng thống Trump.

Hội nghị thượng đỉnh Mỹ-Triều lần thứ hai được tổ chức 8 tháng sau lần đầu tiên vào tháng 6 năm ngoái, vốn được coi là “Hội nghị thượng đỉnh của thế kỷ”. Việt Nam duy trì quan hệ thân thiện với cả Bắc Triều Tiên và Mỹ, xuất phát từ lập trường trung lập của nước này. Việt Nam đã xây dựng lòng tin với Mỹ thông qua việc trao trả hài cốt binh sĩ Mỹ trong Chiến tranh Việt Nam. Dựa vào đó, Hà Nội đã bình thường hóa quan hệ với Washington, đạt được nhiều tiến triển trong hợp tác kinh tế. Dường như Mỹ đánh giá cao điều này khi chọn Việt Nam làm địa điểm cho Hội nghị thượng đỉnh lần thứ hai với Bắc Triều Tiên. Giờ đây khi Bình Nhưỡng và Washington đã chốt thời gian và địa điểm cho Hội nghị thượng đỉnh lần thứ hai, dư luận hướng tới việc liệu hai bên có tìm ra một bước đột phá thực tiễn cho vấn đề phi hạt nhân hóa bị trì hoãn hay không.

Hội nghị thượng đỉnh Mỹ-Triều đầu tiên đã đề ra định hướng cơ bản cho tiến trình phi hạt nhân hóa Bắc Triều Tiên. Bây giờ là lúc thu về những thành quả rõ ràng trong quan hệ song phương, định hướng thiết lập cơ chế hòa bình vĩnh viễn và phi hạt nhân hóa hoàn toàn bán đảo Hàn Quốc. Tổng thống Trump phải đạt được tiến triển đáng kể trong việc phi hạt nhân hóa miền Bắc trước nửa đầu năm nay, khi Mỹ bước vào giai đoạn chiến dịch bầu cử Tổng thống. Và Hội nghị thượng đỉnh lần thứ hai với Chủ tịch Kim sẽ là khởi đầu của quá trình đó.

Về phần mình, Bắc Triều Tiên cảm thấy ngày càng khó để hồi phục kinh tế nếu không được miễn cấm vận. Tuy nhiên, miền Bắc phải đánh đổi với Mỹ một điều gì đó, và đó chính là cam kết và hành động phi hạt nhân hóa thực tế. Vì vậy, Hội nghị thượng đỉnh lần thứ hai này có thể nói là áp lực với cả Bình Nhưỡng và Washington.

Lãnh đạo Bắc Triều Tiên và Mỹ đã gặp mặt trực tiếp tại đảo Sentosa của Singapore tháng 6 năm ngoái, mở ra bước đi đầu tiên tới việc chấm dứt 70 năm thù địch giữa hai nước và báo hiệu sự khởi đầu của một bán đảo Hàn Quốc không hạt nhân. Tuy nhiên, bất chấp tầm quan trọng mang tính lịch sử của Hội nghị thượng đỉnh song phương đầu tiên, tuyên bố chung gồm 4 điểm được công bố tại sự kiện đã bị chỉ trích vì thiếu các chi tiết cụ thể. Đó là lý do vì sao Hội nghị thượng đỉnh lần thứ hai phải có được nhiều kết quả khả quan hơn. Thêm vào đó, như Giáo sư Kim Hyun-wook vừa giải thích, cả Chủ tịch Kim và Tổng thống Trump đều cần những kết quả cụ thể và tương đối vì những lý do riêng. Những nghị sự chính tại Hội nghị thượng đỉnh sắp tới sẽ là các bước đi tiến tới phi hạt nhân hóa của Bắc Triều Tiên và những hành động đền bù tương xứng mà Mỹ có thể đưa ra.

Chủ đề quan trọng nhất sẽ là Bình Nhưỡng thực hiện phi hạt nhân hóa bằng những hành động cụ thể và biện pháp tương ứng của Washington. Phát biểu tại một buổi nói chuyện tại trường Đại học Stanford (Mỹ) vào cuối tháng 1 vừa qua, Đặc phái viên phụ trách chính sách Bắc Triều Tiên của Bộ Ngoại giao Mỹ Stephen Biegun cho biết khi Ngoại trưởng Mỹ Mike Pompeo tới thăm Bình Nhưỡng tháng 10 năm ngoái, Chủ tịch Kim Jong-un đã cam kết sẽ phá dỡ các cơ sở làm giàu uranium của nước này, bên cạnh các cơ sở hạt nhân tại Yongbyun, tỉnh Bắc Pyongan. Ông Biegun cũng nhấn mạnh rằng Mỹ muốn miền Bắc công khai toàn bộ các chương trình hạt nhân và tên lửa của mình, cho Mỹ kiểm chứng đảm bảo việc loại bỏ và phá hủy các kho vật liệu phân hạch, tên lửa và các vũ khí hủy diệt hàng loạt khác. Một thỏa thuận với Bình Nhưỡng về lộ trình cho sự phá bỏ này chính là mục tiêu đầu tiên Washington nhắm đến tại Hội nghị thượng đỉnh sắp tới.

Nhiều nhà phân tích dự đoán rằng Hội nghị thượng đỉnh Mỹ-Triều lần thứ hai sẽ đề cập tới các biện pháp phi hạt nhân hóa do Mỹ yêu cầu, như sự phá dỡ bãi thử hạt nhân xã Punggye (huyện Kilju, tỉnh Bắc Hamgyong) và bãi thử động cơ tên lửa xã Dongchang (huyện Cholsan, tỉnh Bắc Pyongan), cũng như kiểm chứng quá trình phá dỡ. Chủ tịch miền Bắc Kim Jong-un vừa bày tỏ cả trực tiếp lẫn gián tiếp ý định phá dỡ cơ sở hạt nhân Yongbyon (tỉnh Bắc Pyongan) và chấp nhận cho thanh tra tổ hợp hạt nhân tại đó. Bên cạnh vấn đề trên, việc di dời các tên lửa đạn đạo xuyên lục địa ra khỏi Bắc Triều Tiên cũng sẽ được đặt lên bàn đàm phán. Về những biện pháp tương ứng của Washington do Bình Nhưỡng yêu cầu, như ký kết một hiệp định hòa bình và gỡ bỏ cấm vận với miền Bắc, Mỹ có thể đàm phán việc thành lập Văn phòng liên lạc giữa hai nước và tuyên bố chấm dứt chính thức Chiến tranh Triều Tiên (1950-1953).

Mối bất hòa lớn nhất chính là liệu Bắc Triều Tiên sẽ chấp nhận cho thanh tra các cơ sở hạt nhân của mình tới mức nào và liệu Mỹ có giảm nhẹ cấm vận theo mức miền Bắc mong muốn hay không. Ngoài vấn đề này ra, tôi cho rằng hai bên sẽ không gặp khó khăn để đạt được một thỏa thuận. Chẳng hạn, nếu miền Bắc đề xuất đóng băng hạt nhân, Mỹ có thể đồng ý công bố chấm dứt chính thức Chiến tranh Triều Tiên và thành lập văn phòng liên lạc. Nếu hai bên đạt được thỏa thuận chấm dứt chiến tranh qua các vòng đàm phán cấp chuyên viên thì Hội nghị thượng đỉnh Mỹ-Triều sắp tới hoặc một Hội nghị thượng đỉnh Trung-Triều sẽ là dịp phù hợp để chính thức ký kết và công bố.

Như Giáo sư Kim Hyun-wook vừa phân tích, thành công hay thất bại của Hội nghị thượng đỉnh Mỹ-Triều lần thứ hai phụ thuộc vào việc liệu hai nước có thỏa hiệp được về các bước đi phi hạt nhân hóa của Bình nhưỡng và những biện pháp tương ứng của Washington hay không. Bắc Triều Tiên nên có các biện pháp đảm bảo phi hạt nhân hóa hoàn toàn, còn Mỹ nên thiết lập một mối quan hệ mới với miền Bắc cũng như một cơ chế hòa bình dài lâu trên bán đảo Hàn Quốc. Nhưng trước tiên, hai nước cần phải quyết định việc cần làm và thứ tự công việc nhằm vạch ra một lộ trình rõ ràng cho những mục đích trên.

Viện dẫn khả năng Mỹ cũng sẽ tổ chức Hội nghị thượng đỉnh với Trung Quốc tại Việt Nam vào cuối tháng này, các nhà phân tích suy đoán rằng Hàn Quốc, Bắc Triều Tiên, Mỹ và Trung Quốc có thể tham gia vào hội đàm bốn bên về việc công bố chấm dứt chiến tranh. Tuy nhiên, vào thời điểm hiện tại, Bình Nhưỡng và Washington đang khởi động đàm phán cấp chuyên viên trước thềm Hội nghị thượng đỉnh Mỹ-Triều lần thứ hai tại Việt Nam.

Tôi dự đoán rằng hội đàm cấp chuyên viên sẽ được tiếp tục cho tới Hội nghị thượng đỉnh. Hai bên đang chốt lại một thỏa thuận cuối cùng hay một thỏa thuận lớn, với rất nhiều chỗ trống chưa được hoàn tất, mặc dù đã nhất trí được một thỏa thuận nhỏ. Thỏa thuận lớn ở đây chính là sự nhất trí phi hạt nhân hóa và các hành động đáp lại. Cả hai phía sẽ tiếp tục nỗ lực điền vào các chỗ trống tại những cuộc đàm pháp cấp chuyên viên, và tôi hy vọng họ sẽ kết thúc việc thu hẹp quan điểm khác biệt trước Hội nghị thượng đỉnh.

Đặc phái viên Stephen Biegun đã tới Bình Nhưỡng ngày 6/2 để thảo luận chương trình nghị sự của Hội nghị thượng đỉnh lần thứ hai với đối tác đàm phán miền Bắc Kim Hyok-chol. Còn 3 tuần nữa là tới sự kiện, dư luận quốc tế đang tập trung sự chú ý vào việc liệu Bắc Triều Tiên và Mỹ có thể thu hẹp sự khác biệt, và kết quả sẽ được thể hiện ở Hội nghị thượng đỉnh tại Việt Nam ra sao.