Ba loại sáo trúc Samjuk xưa ở Hàn Quốc

Nhạc khí thổi truyền thống của Hàn Quốc có hai loại được phân biệt theo cách thổi. Một là các loại nhạc khí nhỏ như sáo trúc dọc Piri hay kèn bầu Taepyeongso có đầu ngậm thổi, còn được gọi là Seo. Hai là các loại nhạc khí như sáo trúc ngang lớn Daegeum, cây sáo được đưa lên sát miệng người thổi và âm thanh được điều chỉnh bởi môi người thổi. Âm thanh của những loại sáo được thổi qua đầu ngậm Seo nghe có vẻ dầy dặn, còn các loại sáo ghé miệng thổi trực tiếp như sáo trúc lớn Daegeum lại được cộng hưởng thêm cả tiếng gió. Giờ đây, trong số các loại nhạc khí thổi, ngoài sáo trúc ngang lớn Daegeum, người Hàn Quốc còn sử dụng sáo trúc dọc Tungso, sáo trúc ngang nhỏ Sogeum hay sáo trúc ngắn Danso. Thoạt nghe thì thấy có vẻ như âm thanh của các loại sáo này giông giống nhau. Nhưng nếu quan sát kỹ thì sẽ thấy rằng ở sáo trúc ngang lớn Daegeum, giữa huyệt thổi Chwigu và huyệt lỗ bấm tạo âm thanh Jigong, còn có huyệt dán màng Cheonggong. Màng dán Cheonggong rất mỏng, được làm bằng ruột lau sậy. Khi thổi, hơi sẽ chạy qua ống sáo làm rung màng dán, tạo nên những âm thanh có sắc thái độc đáo. 

Sáo trúc ngang lớn Daegeum của Hàn Quốc thường được so sánh với sáo Flute của phương Tây. Khác với âm sắc thanh cao của sáo Flute, âm thanh của sáo trúc ngang lớn Daegeum tuy hơi thô, nhưng kỳ bí và lôi cuốn. So với đàn Violon hay Cello của phương Tây, âm thanh đàn nhị Haegeum và đàn tranh Ajaeng của Hàn Quốc nghe có phần thô hơn. Và đặc biệt, không có loại nhạc khí nào của phương Tây lại có âm thanh được tạo bằng cách giáng que gẩy Suldae xuống dây đàn như cách tấu đàn tranh 6 dây Geomungo. 

Sáo trúc ngang nhỏ Sogeum có kích cỡ nhỏ hơn sáo trúc ngang lớn Daegeum. Dưới thời Silla thống nhất, bên cạnh sáo trúc ngang nhỏ Sogeum và sáo trúc ngang lớn Daegeum còn có cây sáo trúc ngang Junggeum. Người Hàn Quốc gọi Daegeum, Junggeum và Sogeum là Samjuk tức ba loại sáo trúc.

Sáo trúc ngang vừa Junggeum cũng có màng dán Cheonggong, nhưng giờ đây người ta không còn dùng loại nhạc khí này trong biểu diễn nữa. Do không có lỗ màng dán Cheonggong, nên sáo trúc ngang nhỏ Sogeum có âm thanh trong và cao hơn sáo trúc ngang lớn Daegeum. Danso và Tungso đều là loại sáo trúc thổi dọc, nhưng âm thanh của Sogeum trong hơn nên được dùng nhiều hơn trong diễn tấu và phụ hoạ. 

Đặc trưng của Sáo trúc dọc Tungso

Sáo trúc dọc Tungso và sáo trúc ngang lớn Daegeum có kích cỡ tương tự như nhau và cũng đều có huyệt dán màng Cheonggong. Sự khác biệt giữa hai cây sáo này là đối với cây sáo trúc ngang lớn Daegeum, người thổi sáo sẽ cầm ngang cây sáo và đặt đầu kia của cây sáo trên vai. Còn đối với sáo trúc dọc Tungso thì người thổi sáo sẽ cầm cây sáo theo chiều dọc để thổi. Người Hàn Quốc có câu “Bangan Tungso” tức là “Sáo trúc dọc Tungso trong phòng”, có nghĩa là người biết thổi sáo trúc dọc Tungso, nhưng lại không có can đảm đứng trước đám đông biểu diễn, mà chỉ thổi trong nhà. Điều này cũng có nghĩa là đã có một thời sáo trúc dọc Tungso là một loại nhạc khí ống được nhiều người ưu thích và sử dụng rộng rãi. Gần đây, ngoài phần âm nhạc đệm cho điệu múa sư tử Bukcheong Sajanoreum của huyện Bukcheong tỉnh Hamgyeong, nay thuộc Bắc Triều Tiên, chúng ta khó có thể nghe được âm thanh của cây sáo trúc dọc Tungso ở các bản nhạc khác. 

* Nhạc phẩm Cheongseongjajinhanip hay còn gọi là Cheongseonggok (Thanh thanh khúc) / Jo Chang-hun (sáo trúc ngang lớn Daegeum)

* Vũ khúc Jeongabseongtaryeong của tỉnh Hamgyeong / Dong Seon-bon (sáotrúc dọcTungso) và Go Jang-wook, Kim Deok-rye (hát bài chòi) và dàn đồng ca.

* Nhạc phẩm “Raneul Wihan Norae” (Phong Lan - bài hát cho con) / Han Chung-eun (sáo trúc ngang nhỏ Sogeum)