Đàn tranh 12 dây Gayageum

Các loại đàn huyền cầm của phương Tây như violin, viola, cello được người nghệ sĩ tạo âm thanh bằng cách cọ xát vĩ kéo lên dây đàn nên còn được gọi là nhạc cụ dây cọ xát. Hàn Quốc cũng có nhạc cụ dây cọ xát như đàn nhị Haegeum hay đàn tranh Ajaeng, nhưng nhạc cụ chủ đạo trong nhạc cụ truyền thống lại là đàn tranh 12 dây Gayageum, đàn tranh 6 dây Geomungo hay đàn tì bà Bipa, loại nhạc cụ dùng ngón tay hoặc que gảy búng gảy nhấn nhá dây đàn tạo âm thanh. Loại nhạc cụ này còn có tên goi là nhạc cụ dây gảy.

Truyền rằng đàn tranh 12 dây Gayageum do vua Gasil của vương quốc Gaya chế tác. Thời đó, Gaya là một vương quốc được hình thành từ 12 bộ tộc dùng các ngôn ngữ khác nhau. Lo ngại việc các bộ tộc không thể trao đổi thông tin và hiểu nhau do khác biệt ngôn ngữ, vua Gasil (Gia Tất, hoặc còn được biết đến là Gia Thật) đã chế tác đàn tranh 12 dây Gayageum những mong dùng âm nhạc để đoàn kết lòng dân và dẫn dắt quốc gia. Theo lệnh của vua Gasil, nhạc gia Wureuk đã sáng tác và diễn tấu bằng cây đàn tranh 12 dây Gayageum dựa trên âm nhạc của các bộ tộc. Trước sự lớn mạnh của vương triều Silla, trong lúc vận mệnh của Gaya như ngọn đèn dầu trước gió, nhạc gia Wureuk đã mang cây đàn tranh 12 dây Gayageum tới Silla tị nạn. Thông thường, một quần thần mang nhạc cụ do đích thân nhà vua chế tác để bình dân trị quốc bỏ chạy sang nước địch sẽ bị coi là kẻ phản bội. Nhưng nhờ nhạc gia Wureuk mà nhạc cụ của vương quốc Gaya còn được lưu truyền tới ngày nay. Nên hơn ai hết, có lẽ Wureuk mới chính là trung thần của Gaya

Trải qua hàng nghìn năm lịch sử, diện mạo và kết cấu của cây đàn tranh Gayageum dường như không thay đổi. Phải tới cuối thời Joseon, kích cỡ và khoảng cách các dây của đàn tranh 12 dây Gayageum mới được thu nhỏ và hẹp lại thành đàn Sanjo Gayageum, có thể tấu các bản nhạc có tiết tấu nhanh và đa dạng âm vực. Sanjo là dòng âm nhạc bắt đầu nhịp điệu chậm mang cảm giác sầu thảm Jinyangjo rồi nhanh dần lên tới Jungmori, Jungjungmori, Jajinmori cùng sắc thái tươi vui. Đến cuối thế kỷ thứ XIX, sau khi Sanjo Gayageum ra đời, các nhạc cụ khác cũng đua nhau sáng tác âm nhạc Sanjo, tạo bước phát triển đột phá cho âm nhạc truyền thống Hàn Quốc. 

Đàn tranh 6 dây Geomungo và đàn tranh dây sắt Cheolajaeng

Nói đến nhạc cụ truyền thống của Hàn Quốc, ta không thể không nhắc tới cây đàn tranh 6 dây Geomungo. Nếu người nghệ sĩ đàn tranh 12 dây Gayageum dùng ngón tay búng gảy nhấn nhá dây đàn để tạo âm thanh, thì người nghệ sĩ đàn tranh 6 dây Geomungo lại dùng dụng cụ que gảy Suldae để giáng xuống hoặc gảy dây đàn tạo âm thanh. Suldae là một thanh tre mỏng, dài cỡ chiếc bút chì. Người nghệ sĩ đàn tranh 6 dây Geomungo kẹp que gảy giữa các ngón tay để chơi đàn. Geomungo có 6 dây nhưng chủ yếu tạo âm thành bằng hai dây Yuhyeon và Daehyeon. Dây Yuhyeon ở đàn Geomungo mảnh giống như dây đàn Gayageum nên có thể tạo âm sắc thanh cao. Còn dây Daehyeon dày gấp hai ba lần dây Yuhyeon, tạo âm thanh trầm lắng mang sắc thái hùng tráng. Thưởng thức những sắc thái khác biệt của âm thanh cũng là một trong những cách thưởng thức âm nhạc đàn tranh 6 dây Geomungo. Giới học giả xưa kia ở Hàn Quốc thường lấy tiếng đàn Geomungo để tu tâm. Sự chậm rãi của tiếng đàn Geomungo giúp cho tâm khảm con người trở nên thư thái, tĩnh lặng. Theo dòng chảy của thời gian, dần dà đàn tranh 6 dây Geomungo cũng được dùng để tấu những nhạc phẩm có tiết tấu nhanh, diễn tả đa dạng cung bậc của tâm hồn. 

Đàn tranh Ajaeng là nhạc cụ dùng cung vĩ Hwal cọ xát vào dây đàn để tạo âm thanh. Đàn tranh Ajaeng là loại đàn huyền cầm có kích cỡ lớn nhất và tạo được âm thanh trầm nhất ở Hàn Quốc. Để tấu nhạc Sanjo, đàn tranh Ajaeng cũng được thu nhỏ và cải tiến thành cây đàn tranh Sanjo Ajaeng. Và để tạo âm sắc độc đáo, người ta đã dùng dây sắt thay cho dây được bện bằng tơ và gọi là đàn tranh Ajaeng dây sắt Cheolajaeng. Đàn tranh Cheolajaeng cũng có thể tạo âm thanh bằng cách dùng cung vĩ Hwal cọ xát vào dây đàn, nhưng đa phần người ta dùng ngón tay búng gảy, nhấn nhá dây đàn như cách chơi đàn tranh 12 dây Gayageum. 

* Giai điệu Jajinmori thuộc thể loại Gayageum Sanjo dòng Choi Ok-sam / Ham Dongjeongwol (đàn tranh 12 dây Gayageum), Kim Myeong-hwan (trống Buk)

* Chương 1 Jeonggyeong (Tình cảnh) của nhạc phẩm Surijae (Thủy Lý trai) / Jeong Dae-seok (đàn tranh 6 dây Geomungo)

* Nhạc phẩm Sinawi dành cho đàn tranh Ajaeng dây sắt Cheolajaeng / Yoo Seo-gyeong (đàn tranh Cheolajaeng), Kim Mu-gil (đàn tranh 6 dây Geomungo), Kim Cheong-man (trống phong yêu Janggu)