Cuộc gặp thượng đỉnh Hàn-Mỹ trước lo ngại đồng minh rạn nứt

Tổng thống Hàn Quốc Moon Jae-in sẽ lên đường đến New York để tham dự khóa họp Đại hội đồng Liên hợp quốc và có cuộc gặp thượng đỉnh với Tổng thống Mỹ Donald Trump, đúng vào thời điểm có dấu hiệu Mỹ và Bắc Triều Tiên nối lại đối thoại, cũng như mối lo ngại dấy lên gần đây về sự rạn nứt trong quan hệ đồng minh giữa Seoul và Washington. Do đó, trọng tâm của chuyến thăm dự kiến sẽ là thúc đẩy đối thoại Mỹ-Triều và tái khẳng định quan hệ đồng minh Hàn-Mỹ vững chắc. Cụ thể, một trong những chủ đề nghị sự hai bên cùng quan tâm có thể là vấn đề chia sẻ chi phí quân sự Hàn-Mỹ và việc chấm dứt Hiệp định đảm bảo thông tin quân sự chung (GSOMIA) Hàn-Nhật.

Tổng thống Hàn Quốc khôi phục vai trò trung gian giữa Mỹ và Bắc Triều Tiên?

Trước đó, Thứ trưởng Ngoại giao Bắc Triều Tiên Choe Son-hui đề nghị đối thoại với Mỹ vào cuối tháng 9 và Mỹ cũng hưởng ứng một các tích cực bằng việc Tổng thống Trump sa thải Cố vấn an ninh quốc gia Nhà Trắng John Bolton, một nhân vật theo đuổi đường lối “siêu cứng rắn” với Bắc Triều Tiên. Theo đó, bầu không khí thuận lợi cho đối thoại Mỹ-Triều đang được tạo dựng và Tổng thống Hàn Quốc Moon Jae-in một lần nữa được kỳ vọng đảm nhận vai trò “trung gian” trong cuộc đối thoại giữa Washington và Bình Nhưỡng. Theo kế hoạch ban đầu, Thủ tướng Hàn Quốc Lee Nak-yon dự kiến sẽ dự khóa họp Đại hội đồng Liên hợp quốc. Song sau khi có dấu hiệu nối lại cuộc đối thoại Mỹ-Triều, Hàn Quốc đã đổi kế hoạch là đích thân Tổng thống Moon tham dự sự kiện này. 

Hiện tại, Mỹ và Bắc Triều Tiên chưa thu hẹp bất đồng lớn về cách thức thực hiện phi hạt nhân hóa. Washington khẳng định lập trường là chỉ đạt “thỏa thuận trọn gói”, hay một “thỏa thuận lớn” (Big Deal) với Bình Nhưỡng. Trong khi đó, miền Bắc yêu cầu thực hiện giải trừ hạt nhân từng bước một. Trong bối cảnh này, mâu thuẫn gay gắt nhất hiện tại giữa hai nước là lệnh cấm vận Bắc Triều Tiên. Mỹ giữ lập trường là tiếp tục duy trì lệnh cấm vận miền Bắc cho đến khi thấy rõ được kết quả giải trừ hạt nhân. Về phần mình, Bình Nhưỡng đòi hỏi xóa bỏ hoặc giảm bớt các lệnh trừng phạt để đổi lấy việc nước này thực hiện một số bước phi hạt nhân hóa. Thêm vào đó, gần đây, miền Bắc đã yêu cầu Mỹ có “cách tính toán mới” để thực hiện đối thoại. Theo đó, điều phân định sự thắng bại của cuộc đàm phán cấp chuyên viên giữa hai bên là liệu Washington có thể đưa ra “cách tính toán mới” hấp dẫn và Bình Nhưỡng có chấp thuận phương án này hay không.

Hiện tại, Tổng thống Donald Trump đang hết sức cần những thành quả ngoại giao, đặc biệt là cần sự tiến triển trong vấn đề Bắc Triều Tiên để nắm được nhiều lợi thế tái đắc cử. Theo đó, vai trò “trung gian” của Tổng thống Moon một lần nữa trở nên quan trọng hơn bao giờ hết. Tuy nhiên, tình hình hiện tại không thuận lợi để cuộc gặp thượng đỉnh Hàn-Mỹ đạt được kết quả tốt đẹp. 

Quan hệ đồng minh Hàn-Mỹ còn nhiều thách thức

Trước tiên, quan hệ đồng minh Hàn-Mỹ gần đây có nhiều lỗ hổng sau khi Hàn Quốc chấm dứt Hiệp định đảm bảo thông tin quân sự chung với Nhật Bản. Mỹ nhiều lần công khai bày tỏ sự bất bình về nội dung trên và yêu cầu Seoul hủy bỏ quyết định do hiệp định này không chỉ quan trọng trong quan hệ hợp tác an ninh giữa Hàn-Mỹ-Nhật mà cả quan hệ đồng minh Hàn-Mỹ. Dự kiến, Tổng thống Moon Jae-in sẽ nhấn mạnh việc chấm dứt Hiệp định đảm bảo thông tin quân sự chung Hàn-Nhật không quan trọng đến mức gây hại cho quan hệ đồng minh Seoul và Washington, do mức độ trao đổi thông tin quân sự giữa Hàn Quốc và Nhật Bản không chiếm tỷ trọng lớn trong việc đảm bảo an ninh. 

Một rào cản lớn giữa hai nước là việc Mỹ yêu cầu Hàn Quốc trả thêm chi phí quân sự Hàn-Mỹ. Ông Trump từng chỉ trích các nước đồng minh như Nhật Bản, Hàn Quốc, Philippines là “quốc gia tồi” (Bad Country) do các nước này gánh vác chi phí phòng vệ ít hơn so với kỳ vọng của Mỹ và không hề cảm thấy biết ơn. Vào tháng 3 năm nay, Hàn Quốc đã nhất trí trả hơn 1.000 tỷ won (tương đương gần 830 triệu USD) cho các hoạt động của Lực lượng Mỹ đồn trú tại Hàn Quốc trong năm 2019, tăng 8,2% so với năm ngoái. Như vậy, Tổng thống Hàn Quốc Moon Jae-in đang đứng trước những bài toán khó là hạn chế yêu cầu tăng chi phí quân sự Hàn-Mỹ quá mức.