© Getty Images Bank

Khoảng cách về tuổi thọ trung bình của Hàn Quốc và Bắc Triều Tiên đang ngày một nới rộng. Theo báo cáo của Quỹ dân số Liên hợp quốc năm 2019, người miền Nam trung bình có thể sống tới 83 năm, trong khi tuổi thọ trung bình của người miền Bắc thì chỉ khoảng 72 tuổi. Năm 1969, khoảng cách tuổi thọ trung bình giữa hai miền Nam-Bắc chỉ là một năm, nhưng đã bị nới rộng ra tới 11 năm sau 5 thập niên. Nguyên nhân chính của tình trạng trên là hệ thống chăm sóc y tế nghèo nàn ở Bắc Triều Tiên, mặc dù quốc gia này hạ quyết tâm theo đuổi một “thiên đường về y tế”. Hãy cùng tìm hiểu về thực trạng nền y học và dịch vụ chăm sóc y tế ở miền Bắc.

“Y tế miễn phí” và “bác sĩ gia đình”

Điều 56 của Hiến pháp Bắc Triều Tiên nêu rõ, mọi công dân được hưởng “dịch vụ phúc lợi y tế miễn phí toàn diện” trong những năm 1960. Hệ thống chăm sóc sóc khỏe này, trong đó Nhà nước chi trả cho việc điều trị của bệnh nhân, thuốc thang và phẫu thuật, là công cụ tuyên truyền tốt nhất của chính quyền nhằm thể hiện tính ưu việt của mình.

“Hệ thống bác sĩ gia đình” được thiết lập trong những năm 1960 nhằm cung cấp phúc lợi y tế miễn phí cho người dân. Theo hệ thống này, bác sĩ khoa sản chịu trách nhiệm về phụ nữ mang thai và việc sinh nở, trong khi bác sĩ khoa nhi chăm sóc trẻ em dưới 14 tuổi. Người trưởng thành do bác sĩ thông thường đảm trách. Bác sĩ sẽ tới thăm các hộ gia đình mà mình quản lý từ 1-4 lần mỗi năm để khám bệnh và điều trị nếu cần thiết, đồng thời khuyến khích việc giữ gìn vệ sinh cá nhân. Một bác sĩ chăm sóc 500 người dân ở các khu vực nông thôn và 4.000 người tại khu vực thành thị. Bác sĩ, bác sĩ phẫu thuật, bác sĩ sản kho, nhi khoa và phụ khoa được huy động trong “hệ thống bác sĩ gia đình” này.

Khi mới được thiết lập, đây được xem như một hệ thống tân tiến, bởi nó cho phép mọi người dân được hưởng phúc lợi y tế một cách có hệ thống. Đồng thời, đây là còn một công cụ hiệu quả để giám sát hoạt động của người dân. Dường như Bắc Triều Tiên đã tập trung vào chăm sóc sức khỏe công cộng trong giai đoạn đầu như một công cụ nhằm củng cố chính quyền và kiểm soát người dân.

Số lượng bệnh viện và bác sĩ còn nhiều hơn cả Hàn Quốc

Bắc Triều Tiên vận hành một bệnh viện của trường đại học và một bệnh viện đa khoa tại mỗi tỉnh và thành phố, từ 1-2 bệnh viện nhân dân tại mỗi thành phố và huyện, một bệnh viện nhân dân và một trạm xá tại mỗi xã và phường, và một trạm xá đa khoa tại mỗi xã nhỏ hơn. Các công ty lớn đều có một bệnh viện nhân dân, trong khi mỗi nhà máy, công ty nhỏ và nông trang tập thể đều có một trạm xá.

Trình độ tay nghề của đội ngũ chăm sóc y tế cũng cao như của Hàn Quốc vậy. Để trở thành một bác sĩ, người miền Bắc phải tốt nghiệp trường đại học y trong vòng 6-7 năm. Không có kỳ thi chất lượng bác sĩ do Nhà nước quản lý, nên sinh viên cần phải vượt qua các kỳ kiểm tra nhất định ở trường đại học để có thể trở thành bác sĩ đạt chuẩn. Đội ngũ chăm sóc y tế này, một khi được cấp phép, sẽ được chính quyền gọi là các “nhà cách mạng danh dự”, bởi họ là những người tuyệt đối cần thiết trong việc duy trì hệ thống phúc lợi y tế miễn phí. Tuy nhiên, hệ thống chăm sóc điều trị miễn phí trên đã chấm dứt trong thập niên 1990 khi Bắc Triều Tiên trải qua khó khăn nghiêm trọng về kinh tế.

Hệ thống y tế miễn phí chấm dứt do khó khăn giữa thập niên 1990

Trước năm 1995, Bắc Triều Tiên có thể tự mình vận hành hệ thống xã hội, dù đất nước không phải thịnh vượng gì. Nhưng khủng hoảng kinh tế đã thay đổi tất cả. Do hệ thống chăm sóc y tế đã phải hứng chịu tác động trực tiếp của kinh tế khó khăn, Nhà nước không thể nào cung ứng dược phẩm thiết yếu cho các trạm xá địa phương và bệnh viện được nữa. Hệ thống “bác sĩ của gia đình” trở nên vô dụng, bởi bác sĩ đến thăm các hộ dân chỉ là cho có mà thôi. Thuốc thang được tuồn lậu ra chợ tư nhân, nơi người dân mua thuốc sau khi nhận được kê đơn của bác sĩ.

Khó khăn về kinh tế đã khiến bệnh dịch tràn lan. Năm 2016, 130.000 người dân Bắc Triều Tiên bị nhiễm lao và 11.000 trong số đó đã chết vì căn bệnh này. Đặc biệt, bệnh sốt rét đã vượt khỏi tầm kiểm soát. Hơn 10.000 trường hợp mắc sốt rét được ghi nhận tại miền Bắc mỗi năm kể từ năm 2008. Bệnh nhân thường nhiễm viêm gan B tại bệnh viện do sự thiếu thốn về trang thiết bị y tế như ống xơ-ranh và máy khử trùng. Nhằm cứu vớt hệ thống chăm sóc y tế, Bắc Triều Tiên đã tiến hành tổng điều chỉnh hệ thống này trong vài năm trở lại đây.

Chủ tịch Kim Jong-un cải tổ hệ thống chăm sóc y tế

Sau khi Chủ tịch Kim Jong-un lên lãnh đạo đất nước năm 2012, Bắc Triều Tiên đặt mục tiêu cải tổ hệ thống chăm sóc y tế của mình. Song nước này khó mà kiếm đủ nguồn lực cho cuộc cải cách trên do các lệnh cấm vận mạnh mẽ của cộng đồng quốc tế. Mục tiêu cải thiện hệ thống chăm sóc y tế ưu việt cho người dân xem ra vẫn còn là một vấn đề nan giải mà Bình Nhưỡng phải nỗ lực vượt qua.