© YONHAP News

Tổng thống Mỹ Donald Trump mới đây đã tiết lộ rõ ràng lý lo dẫn tới thất bại của hội nghị thượng đỉnh lần thứ hai với Chủ tịch Ủy ban Quốc vụ Bắc Triều Tiên Kim Jong-un tại Hà Nội. Trả lời phỏng vấn báo giới ngày 19/5 (giờ địa phương), Tổng thống Trump nêu rõ, Bình Nhưỡng chỉ muốn phá dỡ một phần trong số các cơ sở hạt nhân của miền Bắc. Ông Shin Beom-chul, chuyên gia thuộc Viện nghiên cứu chính sách Asan, phân tích:

Tổng thống Trump khẳng định rằng trong hội nghị thượng đỉnh tại Hà Nội, Chủ tịch miền Bắc Kim Jong-un chỉ muốn phá dỡ một đến hai trên tổng số 5 cơ sở hạt nhân của nước này. Nói cách khác, Mỹ đã đề xuất Bắc Triều Tiên phá hủy tất cả 5 cơ sở trên, nhưng miền Bắc đã từ chối, dẫn tới thất bại của đàm phán. Vẫn chưa rõ liệu câu chuyện hậu trường trên có chính xác hay không. Tuy nhiên, phát biểu trên của Tổng thống Mỹ là phù hợp với những nhận định trước đó rằng trong sự kiện tại Hà Nội, Bình Nhưỡng tỏ ra khá ngạc nhiên khi biết được rằng Washington nắm rõ các cơ sở hạt nhân cộng thêm của nước này.

Sau hội nghị thượng đỉnh , Bắc Triều Tiên và Mỹ đã đổ lỗi cho nhau về thất bại của đàm phán. Giờ đây, Tổng thống Trump đã một lần nữa giải thích lý do đổ vỡ của sự kiện. Đặc biệt, việc người đứng đầu Nhà Trắng nêu rõ số lượng cơ sở hạt nhân của miền Bắc đã làm dấy lên suy đoán về địa điểm của ba cơ sở khác, bên cạnh tổ hợp hạt nhân Yongbyon (tỉnh Bắc Pyongan) và cơ sở tại xã Punggye (huyện Kilju, tỉnh Bắc Hamgyong).

Cộng đồng quốc tế đang băn khoăn rằng các cơ sở hạt nhân chưa được biết đến đó nằm ở đâu và có quy mô thế nào. Tôi cho rằng Mỹ có khá đầy đủ thông tin về vấn đề này. Nhiều chuyên gia nhận định các cơ sở bị nghi là làm giàu uranium tại Kangson (ngoại ô thủ đô Bình Nhưỡng) và Bungang (tỉnh Bắc Pyongan) chính là các cơ sở hạt nhân cộng thêm mà Tổng thống Mỹ muốn loại bỏ. Ngoài ra, có suy đoán cho rằng miền Bắc còn một cơ sở sản xuất vũ khí hạt nhân nữa chưa công khai. Tổng thống Mỹ dường như đã nhắm tới các cơ sở này.

Dường như một hoặc hai cơ sở hạt nhân mà Bắc Triều Tiên sẵn sàng phá dỡ chính là tổ hợp Yongbyon, vốn đã liên tục được đặt lên bàn đàm phán tại các cuộc hội đàm Mỹ-Triều trước đây, và bãi thử hạt nhân xã Punggye, mà miền Bắc đã cho phá hủy vào tháng 5 năm ngoái trước sự chứng kiến của các phóng viên nước ngoài nhằm thể hiện cam kết phi hạt nhân hóa. Giới phân tích vẫn chưa xác nhận ba cơ sở còn lại. Dựa trên hình ảnh vệ tinh, các chuyên gia chỉ dự đoán rằng nhà máy tại Kangson, ngoại ô thủ đô Bình Nhưỡng, là một trong các cơ sở mà miền Bắc vẫn chưa cho đóng cửa. Các cơ sở hạt nhân khác được cho là đóng tại Taechon (tỉnh Bắc Pyongan) và Heechon (tỉnh Jagang). Vậy thì tại sao Tổng thống Trump lại viện dẫn các cơ sở hạt nhân Bắc Triều Tiên như lý do dẫn tới thất bại của hội nghị Hà Nội vào thời điểm này, ba tháng sau khi kết thúc sự kiện?

Tổng thống Mỹ đang cố gắng chứng minh rằng mình đã đúng khi lựa chọn “không có thỏa thuận nào” tại Hà Nội. Trong bài phỏng vấn với kênh Fox News, ngoài Bắc Triều Tiên, Tổng thống Trump còn đề cập tới nhiều vấn đề khác, như chính sách đối nội và vấn đề hạt nhân I-ran. 5 cơ sở mà người đứng đầu Nhà Trắng đề cập đến cần được phá dỡ bằng mọi cách, và sau đó các vật liệu cũng như vũ khí hạt nhân của miền Bắc phải được chuyển ra nước ngoài. Từ quan điểm của Mỹ, đây chính là sự phi hạt nhân hóa hoàn toàn Bắc Triều Tiên. Do đó, miền Bắc sẽ phải chấp thuận yêu cầu phá dỡ 5 cơ sở hạt nhân. Hai phía đã có cách biệt quan điểm lớn về phi hạt nhân hóa kể từ hội nghị thượng đỉnh tại Hà Nội. Trong khi Bình Nhưỡng nhấn mạnh tự lực cánh sinh và nỗ lực tìm kiếm lối đi riêng, thì Washington tiếp tục áp đặt cấm vận dù không tiến xa tới mức gây sức ép về quân sự, nhằm thuyết phục miền Bắc quay trở lại bàn đàm phán.     

Qua phát biểu mới đây, Tổng thống Mỹ dường như nhấn mạnh rằng Bắc Triều Tiên phải chịu trách nhiệm về căng thẳng leo thang giữa hai nước và đàm phán song phương bị kéo dài. Đồng thời, ông Trump đã tái khẳng định nguyên tắc thỏa thuận một lần dứt khoát nhằm phi hạt nhân hóa hoàn toàn miền Bắc. Phát biểu trên cũng được hiểu như chiến lược của người đứng đầu Nhà Trắng cho cuộc bầu cử Tổng thống vào năm sau, thể hiện rằng ông không có ý định nhượng bộ Bình Nhưỡng.

Trong khi đó, Bộ Tư pháp Mỹ ngày 9/5 (giờ địa phương) đã bắt giữ Wise Honest, tàu chở hàng lớn thứ hai của Bắc Triều Tiên với cáo buộc vi phạm cấm vận của Liên hợp quốc và luật pháp Mỹ. Mặc dù tuyên bố rằng quyết định này không liên quan tới vụ thử tên lửa của miền Bắc, song động thái trên được nhìn nhận như lời cảnh cáo của Washington tới Bình Nhưỡng, rằng nếu miền Bắc tiếp tục gây căng thẳng, Mỹ sẽ đáp trả bằng hành động. Đúng như dự đoán, Bắc Triều Tiên đã phản đối mạnh mẽ vụ bắt giữ tàu.

Thông qua Đại sứ tại Liên hợp quốc, Bắc Triều Tiên thường phàn nàn về những gì mà nước này coi là bất công. Lần này cũng vậy, Đại sứ miền Bắc tại Liên hợp quốc Kim Song ngày 21/5 đã yêu cầu trao trả ngay lập tức con tàu, khẳng định rằng các biện pháp cấm vận đơn phương của Washington đối với Bình Nhưỡng là bất hợp pháp, chiếu theo luật pháp quốc tế. Tuy nhiên, bản thân các nghị quyết của Hội đồng bảo an Liên hợp quốc cũng lên án việc Bắc Triều Tiên phát triển vũ khí hạt nhân. Cộng đồng quốc tế do đó không dễ gì đồng tình với miền Bắc, khiến sự phản đối của nước này chỉ có tác động hạn chế.

Bắc Triều Tiên tỏ ra khá nhạy cảm, bởi đây là lần đầu tiên chính quyền Mỹ bắt giữ tàu của miền Bắc. Trước đó, Bình Nhưỡng tuyên bố sẽ đợi tới cuối năm nay để Mỹ đưa ra tính toán mới, là gỡ bỏ cấm vận với nước này. Tuy nhiên, trái lại, Washington đã gia tăng sức ép lên Bình Nhưỡng, thể hiện qua vụ bắt giữ tàu chở hàng vừa qua. Động thái này đang khiến triển vọng của hội đàm phi hạt nhân hóa trở nên ngày một mờ mịt hơn.

Bắc Triều Tiên rất có thể sẽ dùng vụ việc mới đây như cái cớ để lên án Mỹ. Nhưng Washington sẽ không mấy quan tâm đến sự chỉ trích của Bình Nhưỡng, bởi vụ bắt giữ tàu chỉ đơn thuần là chiếu theo luật pháp Mỹ. Vì vậy, hai nước sẽ duy trì trạng thái đối đầu trong khoảng thời gian nhất định. Tại phiên họp của Hội đồng nhân dân tối cao Bắc Triều Tiên vào tháng trước, Chủ tịch Kim Jong-un tuyên bố sẽ đợi tới cuối năm nay để Mỹ đưa ra một quyết định táo bạo. Sự hiệu quả của cấm vận quốc tế đối với miền Bắc cho tới cuối năm sẽ quyết định ai sẽ có được ưu thế tại các cuộc đàm phán song phương trong tương lai. Trong quá trình đó, căng thẳng có thể sẽ lại gia tăng. Nhưng tôi cho rằng hai phía sẽ tránh lật ngược hoàn toàn đàm phán.

“Cuộc chiến cân não” Mỹ-Triều đã được đẩy lên cao kể từ sau hội nghị thượng đỉnh tại Hà Nội. Trong khi Bình Nhưỡng đang hối thúc Washington gỡ bỏ cấm vận, Mỹ lại giữ nguyên lập trường trước đây, duy trì cấm vận và thậm chí còn gia tăng thêm sức ép. Cuộc đối đầu được dự báo sẽ còn tiếp diễn trong thời gian tới.