ⓒ YONHAP News

Ngày 10/8, Phó Chủ tịch Ủy ban Tuyên truyền đảng Lao động Bắc Triều Tiên Kim Yo-jong đã ra tuyên bố lên án mạnh mẽ các cuộc tập trận quân sự của liên quân Hàn-Mỹ theo sự ủy quyền của anh trai là Chủ tịch Ủy ban Quốc vụ Kim Jong-un. Những phát ngôn của Phó Chủ tịch Kim từ năm ngoái đến nay cho thấy quyền lực và địa vị của bà đã được củng cố hơn. Hôm nay,  chúng ta sẽ cùng tìm hiểu về vấn đề này cùng nhà nghiên cứu Hong Min đến từ Phòng nghiên cứu Bắc Triều Tiên thuộc Viện nghiên cứu thống nhất.

 

Cố Chủ tịch Kim Jong-il có ba con trai và 4 con gái, trong đó có hai con trai và một con gái với bà Ko Yong-hui, cũng là mẹ của ông Kim Jong-un và bà Kim Yo-jong. Với tư cách là phụ tá thân cận nhất của Chủ tịch Kim Jong-un, bà Kim đóng vai trò quan trọng trong đảng Lao động và giữ một vị trí không thể thay thế trong truyền thống cách mạng của gia tộc họ Kim với tên gọi “huyết thống Baekdu (Bạch Đầu)”. Chức danh chính thức của bà Kim Yo-jong là Phó Chủ tịch Ủy ban Tuyên truyền đảng Lao động, đơn vị phụ trách công tác quảng bá đối nội đối ngoại và giáo dục tư tưởng. Tuy đứng cuối danh sách Ủy ban trung ương đảng, bà Kim lại giữ vai trò hết sức quan trọng và không thể thay thế trong việc điều phối mọi việc và đưa ra kế hoạch hành động cho Chủ tịch Kim Jong-un.

 

Bà Kim Yo-jong lần đầu xuất hiện trước công chúng là trong tang lễ của Cố Chủ tịch Kim Jong-il vào tháng 12/2011, sau đó là ở các địa điểm mà nhà lãnh đạo Kim Jong-un đến chỉ đạo thực địa. Năm 2014, bà Kim được bầu vào Ủy ban thường vụ Hội đồng nhân dân tối cao, cũng là chức danh chính thức đầu tiên của bà.

 

Trong cuộc bầu cử Hội đồng nhân dân tối cao Bắc Triều Tiên khóa XIII vào năm 2014, bà Kim Yo-jong đã tháp tùng Chủ tịch Kim Jong-un cùng với những quan chức thân cận nhất với ông Kim, làm dấy lên suy đoán rằng bà Kim đang giữ một địa vị cao không kém. Tháng 12/2013, ông Kim Jong-un đã thực hiện cuộc thanh trừng chính trị lớn nhất kể từ khi lên nắm quyền với lệnh xử tử chú của mình là ông Jang Song-thaek, vốn là một quan chức có quan hệ mật thiết với Trung Quốc, có ảnh hưởng lớn trong đảng và quân đội, đồng thời là nhân vật đe dọa đến quá trình thâu tóm quyền lực của ông Kim. Trong cuộc thanh trừng này, Chủ tịch Kim Jong-un chỉ có thể tin tưởng thành viên trong gia đình, cụ thể hơn là em gái Kim Yo-jong, tương tự như cha ông là Cố Chủ tịch Kim Jong-il từng được em gái Kim Kyong-hui hỗ trợ. Tôi cho rằng bà Kim Yo-jong đã đóng vai trò quan trọng trong việc củng cố vị trí trong đảng của ông Kim và trong quá trình ông Kim xây dựng quyền lực.

 

Bà Kim Yo-jong được bầu làm Ủy viên trung ương đảng tại Đại hội đảng Lao động lần thứ 7 vào tháng 5/2016 và bắt đầu trực tiếp tham gia vào các chính sách đối ngoại của Bắc Triều Tiên sau khi trở thành ứng cử viên Ủy viên Bộ Chính trị vào tháng 10/2017. Phó Chủ tịch Kim Yo-jong cũng là một nhân vật quen thuộc với người dân Hàn Quốc trong khoảng thời gian diễn ra Thế vận hội mùa đông PyeongChang 2018. Lần đầu tiên đặt chân đến Hàn Quốc với tư cách trưởng phái đoàn cấp cao của miền Bắc, bà Kim đã tự giới thiệu mình là đặc phái viên của Chủ tịch Kim Jong-un khi đến thăm Phủ Tổng thống Hàn Quốc để chuyển bức thư của ông Kim cho Tổng thống Moon Jae-in. Bà Kim cũng khẳng định vị trí trong lĩnh vực ngoại giao khi tháp tùng anh trai tại các Hội nghị thượng đỉnh liên Triều, Mỹ-Triều và Trung-Triều sau đó, cho thấy bà là nhân vật thu hút được nhiều sự chú ý nhất trong lĩnh vực đối ngoại của Bắc Triều Tiên.

Tháng 3/2020, Phó Chủ tịch Ủy ban Tuyên truyền đảng Lao động Kim Yo-jong đã lần đầu ra tuyên bố dưới tên mình để đáp trả lại những quan ngại của Chính phủ Hàn Quốc trước cuộc diễn tập tấn công hỏa lực của Bắc Triều Tiên. Kể từ đó, bà Kim liên tiếp đưa ra các phát ngôn ngoại giao khác nhau, theo sau là các tuyên bố ủng hộ từ các quan chức chủ chốt của miền Bắc, khẳng định vị thế trong nước của bà Kim.

 

Trước Hội nghị thượng đỉnh Mỹ-Triều 2019 tại Hà Nội, các thông điệp của Bắc Triều Tiên hầu hết được công bố bởi Phó Chủ tịch Ủy ban trung ương đảng Lao động Kim Yong-chol, Tổng cục chính trị hoặc Bộ Tổng tham mưu quân đội miền Bắc. Những quan chức này tuy có địa vị cao nhưng lại bị giới hạn về phạm vi quyền lực, làm giảm hiệu quả và trọng lượng các tuyên bố được đưa ra. Sau khi Hội nghị thượng đỉnh Mỹ-Triều ở Hà Nội thất bại, Bình Nhưỡng cần gửi những thông điệp mạnh mẽ hơn tới Washington, nên cần một người phát ngôn có trọng lượng hơn. Lúc này, bà Kim Yo-jong đã đứng ra với vai trò phụ trách các vấn đề Mỹ-Triều và liên Triều, thu hút được nhiều sự chú ý với các tuyên bố phản ánh ý định của Chủ tịch Kim Jong-un. Sự thẳng thắn ít mang tính hình thức và ngoại giao của bà Kim đã tạo ra sự độc đáo, nhân đôi tính công kích và hiếu chiến cho các thông điệp được công bố.

 

Nhiều ý kiến nhận định các tuyên bố của Phó Chủ tịch Ủy ban Tuyên truyền Kim Yo-jong hơi quá khích. Có ý kiến cho rằng bà Kim đang đóng vai “phản diện”, ngược lại với hình tượng của anh trai Kim Jong-un. Cũng có phân tích khẳng định lập trường nguyên tắc và cứng rắn của bà có mục đích nhằm thu hẹp quyền lựa chọn của Hàn Quốc và Mỹ.

 

Trên thực tế, các phát ngôn của bà Kim Yo-jong chưa từng tuân theo bất kỳ chuẩn mực chung quốc tế hay thông lệ ngoại giao nào. Việc sử dụng tiếng lóng để hạ thấp lãnh đạo hoặc từ ngữ xúc phạm tôn nghiêm quốc gia khác tuy có thể giúp các yêu cầu của miền Bắc thu hút sự chú ý nhưng lại khiến người nghe phản cảm và khó chịu. Vì vậy, các tuyên bố vượt ra khỏi phép tắc ngoại giao này cần được thay đổi nếu Bắc Triều Tiên muốn nối lại đối thoại và thay đổi tình hình. Các phát ngôn mạnh mẽ của bà Kim Yo-jong có thể trở thành gánh nặng chính trị và cản trở các phản ứng ngoại giao tích cực, tạo ra một khoảng trống ngoại giao.

 

Tháng 6/2021, tờ nhật báo Le Monde của Pháp nhận xét Phó Chủ tịch Ủy ban Tuyên truyền đảng Lao động Kim Yo-jong đã để lại ấn tượng sâu sắc trên trường ngoại giao tại lễ khai mạc Thế vận hội mùa đông PyeongChang 2018 và hiện đang xuất hiện ngày càng nhiều hơn với tư cách là người phát ngôn của Chủ tịch Kim Jong-un. Trong bối cảnh địa vị của bà Kim đang tăng lên nhanh chóng, một số nhà phân tích cho rằng bà là một trong những người có nhiều khả năng kế nhiệm ông Kim Jong-un nhất.

 

Trở thành người kế nhiệm của Chủ tịch Kim Jong-un không phải là một chuyện dễ dàng, vì người đó phải trải qua quá trình củng cố và hợp thức hóa địa vị trong đảng Lao động. Hơn nữa, Chủ tịch Kim hiện đang ở độ tuổi cuối 30 và có thể tại vị trong hơn 20, 30 năm nữa nếu không có vấn đề nghiêm trọng về sức khỏe, nên việc chỉ định người kế nhiệm quá sớm sẽ ảnh hưởng tiêu cực về mặt điều hành đất nước. Vì vậy, việc coi bà Kim Yo-jong là người kế nhiệm ông Kim Jong-un là không phù hợp, đặc biệt tại một đất nước có tổ chức quản lý và văn hóa lấy nam giới làm trung tâm như miền Bắc. Tuy nhiên, dự kiến bà Kim sẽ tiếp tục vai trò phát ngôn viên của mình. Chủ tịch Kim Jong-un sẽ đưa ra những thông điệp trong khuôn khổ ngoại giao với tư cách là một nhà lãnh đạo và bà Kim Yo-jong sẽ truyền tải chúng với các phát ngôn mang tính công kích và hiếu chiến. Do đó, địa vị của Phó Chủ tịch Ủy ban Tuyên truyền Kim Yo-jong có thể sẽ còn được củng cố hơn nữa trong tương lai.