ⓒ YONHAP News

Trong những năm gần đây, các chương trình phát sóng có nội dung về nấu ăn (Cookbang) và ăn uống (Mukbang) đã trở thành một trong những xu hướng phát sóng phổ biến ở Hàn Quốc. “Mukbang” là một từ ghép giữa “mukta” (ăn) và “bangsong” (phát sóng) trong tiếng Hàn. Từ này thậm chí còn xuất hiện trong Từ điển tiếng Anh Oxford của Anh. Trong khi đó, “Cookbang” cũng là một từ kết hợp giữa từ "cook" (nấu ăn) trong tiếng Anh và “bangsong” trong tiếng Hàn. Cùng với sự phổ biến của show nấu ăn, những từ mới khác cũng xuất hiện, chẳng hạn như “Yoseknam”, nghĩa là “Người đàn ông gợi cảm nấu ăn ngon”, và “Cheftainer”, kết hợp giữa “Chef” (Đầu bếp) và “Entertainer” (Nghệ sĩ giải trí). Những buổi phát sóng “Mukbang” và “Cookbang” đang dần trở nên phổ biến không chỉ trên sóng truyền hình trung ương mà còn trên các đài truyền hình cáp, đại chúng và phương tiện truyền thông mới như mạng xã hội, quảng cáo. Hôm nay, chúng ta sẽ tìm hiểu về các show nấu ăn và ăn uống của Bắc Triều Tiên cùng giáo sư Jeon Young-sun từ Nhóm nghiên cứu nhân văn học thống nhất thuộc Đại học Konkuk.

 

Bắc Triều Tiên tổ chức cuộc thi nấu ăn trong các dịp lễ Tết hoặc các sự kiện quan trọng và phát sóng trên diện rộng qua Đài truyền hình trung ương Bắc Triều Tiên (KCTV). Trong chương trình phát sóng giới thiệu lễ hội nấu ăn được tổ chức vào năm 2018 nhân dịp Tết Thái Dương kỷ niệm ngày sinh của cố Chủ tịch Kim Nhật Thành (Kim Il-sung, 1912-1994), các món ăn được chế biến từ những nguyên liệu đắt tiền như gà tây và tôm hùm đã xuất hiện. KCTV còn giới thiệu một món ăn được làm bằng cách ướp gà tây trong lọ nước ép dưa hấu rồi hấp trong lò hấp. Các món làm từ rau giàu đạm (tên tiếng Hàn là danbekcho) như hạt cuốn hấp Ssiatso ssamjjim và bánh gạo vuông Seksolgi, cũng đã xuất hiện tại Bắc Triều Tiên. Cái tên danbekcho do chính Chủ tịch Ủy ban Quốc vụ Kim Jong-un, dùng để chỉ loại cây trồng mới mà nước này đã thử nghiệm thành công canh tác. Có thể thấy các cuộc thi nấu ăn của Bắc Triều Tiên là nơi quảng bá nguyên liệu thực phẩm và trình độ nấu ăn của miền Bắc, đồng thời cũng có liên quan đến chính sách của nước này.

 

Thông thường, các cuộc thi nấu ăn thường là sân chơi của các nhà hàng. Các cuộc thi này cũng được tạo ra để phát triển và phổ biến các công thức nấu ăn tận dụng các sản phẩm mới từ các chính sách nông nghiệp mới được thay đổi. Điển hình là huyện Taehongdan (tỉnh Ryanggang), nơi có các trang trại hợp tác trồng khoai tây và sản lượng khoai tây cao, có các cuộc thi nấu ăn sử dụng khoai tây. Tương tự, khu vực chăn nuôi đà điểu sẽ tổ chức cuộc thi nấu thịt đà điểu, hay nông trại chăn nuôi thỏ thì sẽ có cuộc thi chế biến thịt thỏ khi số lượng thỏ tăng lên. Theo đó, khi Bắc Triều Tiên thay đổi chính sách và vì vậy các nguyên liệu mới được sản xuất, nước này sẽ tổ chức một cuộc thi nấu ăn liên quan đến chính sách mới. Nhà cung cấp từ trung ương sẽ cấp các nguyên liệu mới để các nhà hàng cạnh tranh và đưa ra các sáng kiến chế biến đa dạng. Sau đó, món ăn được yêu thích sẽ trở thành công thức nấu ăn tiêu chuẩn để phân phối lại cho các nhà hàng. Vì vậy, miền Bắc thực hiện các cuộc thi nấu ăn theo từng thời kỳ chính sách.

 

Bắc Triều Tiên cũng có các show nấu ăn tương tự như Cookbang của Hàn Quốc. Trong đó, có thể kể tới chương trình “Kiến thức nấu ăn” của đài KCTV. Chương trình này đã thay đổi đáng kể trong những năm gần đây, chẳng hạn như trong tập hướng dẫn làm món cơm canh thịt Onban phát sóng năm 2021. Trong số phát sóng này, chương trình đã giới thiệu cách làm món cơm canh thịt Onban Bình Nhưỡng và gọi đây là một trong 4 món ăn tiêu biểu của thủ đô. Đầu bếp chỉ đảm nhận việc nấu ăn, mọi khâu chuẩn bị khác như nguyên liệu đến giới thiệu cách làm đều được phát thanh viên thu âm sẵn.

 

Tuy nhiên, gần đây, các chương trình phát sóng về món cơm canh thịt Onban đã thay đổi hoàn toàn. Một show nấu ăn khác của Bắc Triều Tiên giới thiệu món Onban là món cơm nóng chan canh thịt nóng, kèm thêm bánh kếp đậu xanh Nokdujeon, thịt gà và nấm bên trên. Trong chương trình này, người MC và đầu bếp cùng trò chuyện, dẫn dắt chương trình một cách tự nhiên. Thậm chí MC còn trực tiếp tham gia nấu ăn. Có cả trường hợp khán giả được mời lên và tham gia nấu ăn trong chương trình. Từ đó, có thể thấy được sự thay đổi trong các chương trình nấu ăn ở Bắc Triều Tiên.

 

Có thể nói trước kia các show nấu ăn của Bắc Triều Tiên khá nhạt nhẽo, bối cảnh bình thường và khi giới thiệu nguyên liệu thì chỉ có phụ đề hiển thị trên màn hình cùng lời tường thuật. Tuy nhiên, gần đây, các chương trình này đã có cảm giác chân thực hơn. Cụ thể, trường quay được dựng mới lạ như một quán cà phê, đầu bếp cũng không tự mình dẫn chương trình mà để các MC làm thử và các lỗi khi nấu cũng được phát sóng một cách tự nhiên, khiến cho chương trình trở nên gần gũi và dễ hiểu. Trang phục cho người tham gia cũng trở nên lạ mắt, mũ cho đầu bếp cũng có hoa văn thay vì chỉ có thiết kế đơn giản như trước đây. Nếu trong quá khứ, show nấu ăn chỉ là một chương trình chế biến và bày biện thức ăn thì ngày nay đã có thêm nhiều cảnh nếm thử, đánh giá hương vị và thể hiện cảm xúc.

 

Trong một chương trình phát sóng, bếp trưởng Park Kyung-soo của Nhà hàng Unhasu, huyện Kyonghung, tỉnh Bắc Hamgyong nói về nguyên liệu làm món cơm thuốc Yakbap, với vợ và con gái tại bàn ăn. Sau đó, màn hình đã chuyển sang chương trình dạy cách làm món bánh này. Một show khác lại phỏng vấn một bà nội trợ đang đắn đo về cách nấu ăn trong khu ẩm thực của một trung tâm thương mại, sau đó quản lý nhà hàng của trung tâm thương mại, cũng là một đầu bếp đạt danh hiệu “cống hiến” của Bắc Triều Tiên đã xuất hiện để dạy cô ấy cách luộc mì udon. Có phân tích cho rằng sự phát triển đa dạng trong các chương trình nấu ăn cũng liên quan đến sự thay đổi chung của xã hội.

 

Khái niệm về thực phẩm đã thay đổi tại Bắc Triều Tiên. Sau thời kỳ kinh tế khó khăn mang tên “cuộc hành quân gian khổ”, thức ăn được coi là thứ cần để tồn tại. Bây giờ, các nhà hàng đang hoạt động tốt và kiếm được nhiều tiền nên các công ty thu được lợi nhuận. Theo xu hướng đó, các nhà hàng và đầu bếp nổi tiếng có liên quan trực tiếp đến doanh số bán hàng, vì vậy nên cần được xây dựng hình ảnh đẹp nhằm thu hút mọi người. Gần đây miền Bắc cũng có nhiều nhà máy được xây dựng ở từng vùng, chẳng hạn như nhà máy kimchi và nhà máy chế biến hải sản. Bằng cách mua các sản phẩm hải sản đã qua chế biến và cho khách hàng thấy món ăn được nấu một cách ngon lành, các nhà hàng có thể tăng doanh số bán hàng và thu được hiệu quả về kinh tế. Từ đó, có thể kết luận văn hóa ăn uống tại miền Bắc đã thay đổi theo hướng dư giả hơn chứ không còn là ăn để sinh tồn.

 

Bên cạnh đó, KCTV thường phát sóng các chương trình giới thiệu các nhà hàng nổi tiếng, tiết lộ bí kíp nấu ăn của đầu bếp tại các nhà hàng này và giới thiệu sự khác nhau trong hương vị của cùng một món ăn ở mỗi nhà hàng.

 

Liên quan đến mục tiêu xây dựng đất nước văn minh xã hội chủ nghĩa của chính quyền Kim Jong-un, nhiều đường phố ăn uống và nhà hàng đã được xây dựng để thực hiện chính sách cung cấp các cơ sở văn hóa đẳng cấp thế giới cho người dân. Từ đó, người dân có thể cảm nhận được hiệu quả trong chính sách của Nhà nước, đồng thời miền Bắc cũng có thể tận dụng các nhà hàng nổi tiếng làm tài nguyên du lịch. Gần đây, nước này còn xây dựng làng ẩm thực nơi người dân có thể thưởng thức nhiều loại thực phẩm khác nhau ngay cùng một chỗ, từ các món ăn truyền thống đến đồ ăn Trung Quốc hay sushi của Nhật Bản.

 

Các chương trình ăn uống mukbang cũng đã xuất hiện tại Bắc Triều Tiên từ khá lâu. Năm 2015, một video về nữ hướng dẫn viên du lịch giới thiệu về một nhà hàng nổi tiếng ở Bình Nhưỡng đã gây chú ý. Trong video, hướng dẫn viên này đã dành lời khen có cánh cho món mì Ý của nhà hàng. Một show ăn uống khác đã chiếu cảnh người dẫn chương trình ăn bánh pizza được làm theo cách riêng của Bắc Triều Tiên với kimchi.

 

Đầu năm 2023, một video của YouTuber miền Bắc tên Yumi, chuyên giới thiệu về cuộc sống hàng ngày của người dân Bình Nhưỡng, cũng đã thu hút được nhiều sự chú ý. Trong video này, Yumi ăn kem tại một cửa hàng đồ uống và giới thiệu món cà phê hồng sâm Goryeo Kaesong, một loại cà phê tương tự như cà phê hòa tan tại Hàn Quốc. Yumi đã thể hiện sự yêu thích với loại cà phê làm pha sữa này. Cũng có ý kiến cho rằng chương trình Mukbang của miền Bắc trên YouTube có mục đích tuyên truyền cho thể chế nước này với bên ngoài.

 

Với bản chất của thể chế Bắc Triều Tiên, những người dân nước này có lẽ cũng khó có thể tưởng tượng được cảnh cuộc sống thường ngày của họ có thể được tiết lộ với các phương tiện truyền thông nước ngoài. Tuy nhiên, hé lộ những mặt tích cực trong cuộc sống hàng ngày cũng có thể nâng cao hình ảnh của miền Bắc. Bắc Triều Tiên đã tận dụng YouTube để tích cực cho thế giới thấy rằng những tiện ích mà người dân nước ngoài có thì người dân nước này cũng có thể tận hưởng. Miền Bắc đang cố gắng hết sức để thể hiện rằng Bình Nhưỡng cũng an toàn và có nhiều chỗ ăn uống, chỗ đáng xem thông qua các video Mukbang trên YouTube.

 

Vào tháng 3, Tân báo Triều Tiên, cơ quan ngôn luận của Hội người Triều Tiên tại Nhật Bản (còn gọi là Jochongryeon), đã đưa tin về "chương trình đọc dữ liệu điện thoại di động của Bắc Triều Tiên" và giới thiệu rằng ứng dụng mang tên “Thế giới nấu ăn” do Hiệp hội đầu bếp của nước này sản xuất được các bà nội trợ trẻ yêu thích và có nhu cầu sử dụng cao. Ứng dụng được chia thành các phần như "Nấu ăn tại nhà", "Nấu ăn bổ dưỡng", "Kimchi" và "Món muối", đồng thời giới thiệu nhiều nhà hàng nổi tiếng như Okryugwan và Cheongryugwan, các món ăn truyền thống và món ăn mới ở Bắc Triều Tiên. Như vậy, có vẻ như nhiều nội dung liên quan đến nấu ăn đang được phát triển tại miền Bắc.

 

Dưới thời Chủ tịch Kim Jong-un, Bắc Triều Tiên công nhận nhiều di sản văn hóa phi vật thể, một trong những lĩnh vực phổ biến nhất trong số đó là nấu ăn. Theo tôi, các nội dung về nấu ăn sẽ tiếp tục được sản xuất trong tương lai, đặc biệt khi miền Bắc đang chú ý nhiều đến các vấn đề về nông thôn và nông nghiệp. Thêm vào đó, việc này cũng có liên quan đến chính sách thúc đẩy công nghiệp địa phương. Chẳng hạn, gia công các đặc sản địa phương, liên hệ các sản phẩm này với các món ăn, sản xuất các chương trình du lịch và trải nghiệm thực tế món ăn, ngoài ra còn có thể giới thiệu các nhà hàng tại địa phương đó. Các nội dung này sẽ được sản xuất số lượng lớn vì có liên quan đến du lịch và toàn bộ nền kinh tế địa phương.

 

Vào tháng 3 vừa qua, chương trình giải trí “Nhà hàng tiện lợi ra mắt món mới” của Đài Phát thanh và truyền hình Hàn Quốc (KBS) đã giành giải “Chương trình có thương hiệu hay nhất” và "Sê-ri có một chủ đề hay nhất" tại Lễ trao giải chương trình nấu ăn The Taste Awards (Mỹ). Đây là một show sống còn sự kết hợp giữa Cookbang và Mukbang, nơi các ngôi sao sành ăn tiết lộ các món ăn yêu thích của họ và nhóm đánh giá sẽ bình chọn thực đơn chiến thắng để sản xuất thành món ăn phát hành tại các cửa hàng tiện lợi. Hy vọng một ngày không xa, những người nổi tiếng và đầu bếp của Bắc Triều Tiên cũng có thể tham gia các show nấu ăn và ăn uống của Hàn Quốc.