Tòa án tối cao Hàn Quốc ngày 24/8 đã mở phiên tòa phúc thẩm vụ kiện về việc đăng ký chuyển giao quyền sở hữu của Tổng công ty nông thôn Hàn Quốc (KRC) kiện Chính phủ. Tòa án bác phán quyết trước đó của tòa sơ thẩm, trả vụ án lại cho Tòa án thành phố Gwangju.

Trọng tâm tranh cãi của vụ kiện này xoanh quanh mảnh đất được sử dụng làm đê cho một hồ chứa nước. Theo sổ đỏ, quyền sở hữu mảnh đất này đã được chuyển giao cho một doanh nghiệp Nhật Bản vào năm 1920.

Sau giải phóng, chính quyền địa phương đã đứng ra quản lý khu đất. Tới năm 1977, khu đất lại được chuyển giao quyền quản lý cho Hiệp hội cải tạo đất nông nghiệp. Sau đó, do sự thay đổi chế độ, mọi quyền lợi và nghĩa vụ với khu đất của hiệp hội này được chuyển giao hết cho Tổng công ty hạ tầng nông nghiệp và nông thôn Hàn Quốc (KARICO), tiền thân của Tổng công ty nông thôn Hàn Quốc hiện nay.

Năm 2020, Tổng công ty nông thôn Hàn Quốc đã kiện Chính phủ, yêu cầu đăng ký chuyển giao quyền sở hữu với khu đất này.

Tòa án sơ thẩm và phúc thẩm lần một đã tuyên phía nguyên đơn thua kiện, cho rằng chủ nhân của khu đất này không phải là Chính phủ Hàn Quốc mà vẫn là doanh nghiệp thời chiến của Nhật Bản, nên việc Tổng công ty nông thôn Hàn Quốc đệ đơn yêu cầu như vậy là sai.

Tòa án lấy căn cứ là Luật xử lý tài sản thu hồi. Theo Khoản 3 Điều 2 của luật này, cổ phiếu hay cổ phần của doanh nghiệp Nhật Bản được thành lập trong nước trước ngày 9/8/1945 được coi là tài sản thu hồi. Có nghĩa là chỉ cổ phiếu và cổ phần là bị thu hồi, còn bất động sản như đất đai thì vẫn là tài sản của doanh nghiệp Nhật Bản được thành lập trong nước. Theo đó, các Tòa án cấp dưới cho rằng không thể coi khu đất này là tài sản của Chính phủ Hàn Quốc. 

Tuy nhiên, lần này Tòa án tối cao lại bác phán quyết của Tòa án sơ thẩm, cho rằng không thể dựa vào việc tên chủ sử dụng đất trên sổ đỏ là doanh nghiệp Nhật Bản để cho rằng khu đất đó không phải là tài sản thu hồi. Dù là doanh nghiệp Nhật Bản được thành lập trong nước nhưng nếu doanh nghiệp đó đặt trụ sở hay văn phòng đại diện chính tại Nhật Bản thì đây lại là một trường hợp khác. Hội đồng xét xử cho rằng quy định "doanh nghiệp được thành lập trong nước" phải được giải nghĩa là "doanh nghiệp được thành lập và đặt văn phòng đại diện chính hoặc trụ sở ở trong nước".

Theo đó, việc coi chủ sở hữu của khu đất là doanh nghiệp Nhật Bản chỉ dựa trên việc công ty này đứng tên sở hữu khu đất trên sổ đỏ là chưa đủ, mà cần phải xem xét rõ công ty này đặt văn phòng chính hoặc trụ sở tại Nhật Bản hay Hàn Quốc. Ngoài ra, Tòa án tối cao cho rằng phải làm rõ thêm việc Tổng công ty nông thôn Hàn Quốc đã được chuyển giao quyền lợi và nghĩa vụ liên quan tới khu đất này theo pháp lệnh liên quan hay không.

Một quan chức Tòa án tối cao đánh giá phán quyết của Tòa án tối cao lần này mang ý nghĩa lần đầu đề ra tiêu chuẩn chính xác để xác định tài sản từng do doanh nghiệp Nhật Bản sở hữu trong nước trước giải phóng có phải là tài sản thu hồi hay không.