ⓒ YONHAP News

Trong bối cảnh đàm phán về phi hạt nhân hóa giữa Bắc Triều Tiên và Mỹ tiến triển chậm chạp, Bình Nhưỡng vừa qua đã cho dỡ bỏ một bãi phóng thử nghiệm động cơ tên lửa của nước này. Sự chú ý đang được hướng tới việc liệu động thái trên của miền Bắc sẽ khiến đàm phán song phương trở lại đúng tiến độ hay không. Hãy cùng lắng nghe ông Park Won-gon, Giáo sư Quan hệ quốc tế của trường Đại học Handong, phân tích sâu hơn.

Bãi phóng thử nghiệm động cơ tên lửa đóng vai trò quan trọng trong việc phát triển tên lửa đạn đạo của Bắc Triều Tiên. Tại đó, miền Bắc đã tiến hành thử nghiệm động cơ tên lửa đẩy kiểu mới vào năm 2017. Bình Nhưỡng đã gọi vụ thử nghiệm này là “cuộc cách mạng 18/3” trong công cuộc phát triển ngành công nghiệp tên lửa của nước này. Miền Bắc đã phát triển thành công động cơ mới trên, và đã lắp đặt cho tên lửa đạn đạo tầm trung (IRBM) Hwasong-12 và các tên lửa đạn đạo xuyên lục địa (ICBM) Hwasong-14 và Hwasong-15. Trong đó, tên lửa Hwasong-15 có khả năng tấn công toàn bộ lãnh thổ nước Mỹ. Theo trang web chuyên về Bắc Triều Tiên của Mỹ có tên “38 North” (Vĩ tuyến 38 độ Bắc), “bãi phóng vệ tinh khu vực biển Tây”, một bãi phóng thử nghiệm động cơ tên lửa của miền Bắc tại xã Dongchang (huyện Cholsan, tỉnh Bắc Pyongan) đã bị dỡ bỏ.

Hình ảnh vệ tinh vừa được trang web “38 North” tiết lộ cho thấy Bắc Triều Tiên đã phá dỡ các hạ tầng quan trọng tại bãi phóng vệ tinh khu vực biển Tây tại xã Dongchang, huyện Cholsan, tỉnh Bắc Pyongan. Trong đó bao gồm một tòa nhà được trang bị đường ray dùng để lắp ráp tên lửa, bệ phóng tên lửa được sử dụng trong việc phát triển động cơ tên lửa nhiên liệu lỏng. Đây chính là bãi thử nghiệm mà Chủ tịch miền Bắc Kim Jong-un đã cam kết sẽ phá hủy tại Hội nghị thượng đỉnh Mỹ-Triều ngày 12/6. Nhìn từ lập trường của Bắc Triều Tiên, việc dỡ bỏ các cơ sở then chốt trong phát triển các tên lửa đạn đạo xuyên lục địa có khả năng vươn tới lãnh thổ nước Mỹ là khá quan trọng. 

Thứ nhất, tôi cho rằng Bắc Triều Tiên muốn duy trì sức đẩy của đàm phán về phi hạt nhân hóa. Nếu miền Bắc tiếp tục từ chối tiến hành các biện pháp phi hạt nhân hóa cụ thể, Washington sẽ nghi ngờ cam kết của Bình Nhưỡng. Tại thời điểm thích hợp, Bắc Triều Tiên có thể cảm thấy cần phải có động thái tích cực. Thứ hai, đây dường như là một biện pháp lường trước của miền Bắc trước thềm kỷ niệm 65 năm ký kết Hiệp định đình chiến chiến tranh Triều Tiên (1950-1953) vào ngày 27/7. Với việc dỡ bỏ bãi phóng thử nghiệm động cơ tên lửa, miền Bắc đang thúc giục Mỹ tuyên bố chấm dứt chiến tranh Triều Tiên. Vào khoảng ngày 27/7, Bắc Triều Tiên được kỳ vọng sẽ trao trả hài cốt của các binh lính Mỹ tử trận trong cuộc chiến này. Bình Nhưỡng đang cố gắng thuyết phục rằng nước này đang thi hành các hạng mục thứ ba và thứ tư trong thỏa thuận Mỹ-Triều ngày 12/6 vừa qua. Miền Bắc dường như đang sử dụng việc dỡ bỏ nói trên như một công cụ nhằm gây sức ép với Mỹ để Washington có các biện pháp táo bạo liên quan tới hạng mục thứ nhất và thứ hai của Tuyên bố chung Mỹ-Triều 12/6, tức là cải thiện quan hệ song phương và đảm bảo an toàn thể chế cho nước này.

Tại cuộc họp báo sau Hội nghị thượng đỉnh Mỹ-Triều 12/6, Tổng thống Mỹ Donald Trump đã nói rằng Chủ tịch Bắc Triều Tiên Kim Jong-un hứa hẹn sẽ đóng cửa một bãi phóng thử nghiệm động cơ tên lửa. Nhưng sau đó, miền Bắc đã không hề có bất cứ động thái cụ thể nào. Hơn nữa, khi Ngoại trưởng Mỹ Mike Pompeo trở về trắng tay sau chuyến thăm tới miền Bắc lần thứ ba, ông Trump đã phải đối mặt với hàng loạt chỉ trích ngày một gay gắt hơn. Trong hoàn cảnh đó, động thái đóng cửa bãi phóng thử nghiệm động cơ tên lửa của Bình Nhưỡng dường như đang có ảnh hưởng tích cực tới các cuộc đàm phán về phi hạt nhân hóa chậm chạp giữa hai nước. Tuy nhiên, vào ngày 23/7 vừa qua, Mỹ đã cảnh báo về việc Bắc Triều Tiên vi phạm các lệnh cấm vận. 

Động thái vừa qua của Washington là nhằm gây sức ép để Bình Nhưỡng mau chóng tiến hành các biện pháp phi hạt nhân hóa. Đương nhiên việc đóng cửa bãi phóng thử nghiệm động cơ tên lửa tại xã Dongchang là quan trọng, nhưng đối với Mỹ, điều quan trọng hơn chính là Bắc Triều Tiên phải đưa ra một lộ trình phi hạt nhân hóa chi tiết. Việc đóng cửa vừa qua chỉ có ý nghĩa nếu đó là một bước tiến trong bối cảnh phi hạt nhân rộng hơn, chứ không phải một sự kiện lúc có lúc không. Mỹ cảm thấy sự cần thiết phải tiếp tục nhắc nhở miền Bắc về điều này. Như một sự tăng cường sức ép, ba Bộ của Mỹ là Bộ Ngoại giao, Bộ Tài chính và Bộ An ninh nội địa đã cùng lúc đưa ra cảnh báo về cấm vận Bắc Triều Tiên, tuyên bố rằng các quốc gia và doanh nghiệp kinh doanh với miền Bắc bất chấp các lệnh trừng phạt của Mỹ và Liên hợp quốc sẽ bị cho vào danh sách đen. Washington đã cho công bố tên của 239 công ty có giao dịch bất hợp pháp với Bắc Triều Tiên, đồng thời tiết lộ danh sách 42 quốc gia mà lao động miền Bắc kiếm ngoại tệ một cách bất hợp pháp.

Biện pháp trừng phạt vừa qua của Mỹ cho thấy Washington sẽ tiếp tục gây sức ép tối đa với Bắc Triều Tiên cho tới khi Bình Nhưỡng phi hạt nhân hóa hoàn toàn. Tuy nhiên, Tổng thống Trump vẫn tỏ ra hoan nghênh việc miền Bắc bắt đầu dỡ bỏ bãi phóng thử nghiệm động cơ tên lửa. Cảnh báo của Mỹ về cấm vận Bắc Triều Tiên dường như đi ngược lại các phát biểu hoanh nghênh nói trên của Tổng thống Trump. Nhưng cả hai bước phát triển này báo hiệu một giai đoạn mới trong đối thoại về phi hạt nhân hóa. Theo sau việc dỡ bỏ, nếu miền Bắc trao trả hài cốt của các binh lính Mỹ tử trận trong chiến tranh Triều Tiên, quan hệ song phương đang bị trì trệ sẽ được cải thiện mau chóng. Hơn nữa, việc tuyên bố chấm dứt chính thức chiến tranh Triều Tiên – điều mà miền Bắc mong muốn – có thể sẽ diễn ra tại phiên họp của Đại hội đồng Liên hợp quốc vào cuối tháng 9 tới. Nhưng không dễ dàng gì để có thể thu hẹp sự khác biệt giữa hai bên, và vai trò cầu nối của Chính phủ Hàn Quốc đang ngày một trở nên quan trọng. 

Mỹ và Bắc Triều Tiên đang thể hiện quan điểm rất khác biệt. Washington muốn miền Bắc có động thái phi hạt nhân hóa trước và đưa ra lộ trình cụ thể, trong khi Bình Nhưỡng yêu cầu Mỹ có các biện pháp táo bạo nhằm cải thiện quan hệ song phương và xây dựng một thể chế hòa bình, đồng thời khăng khăng giải pháp phi hạt nhân hóa “đồng bộ và theo giai đoạn”. Trong cuộc giằng co quyết liệt này, nhất quyết phải tìm ra một cách giải quyết. Hàn Quốc nên dẫn đầu quá trình này, mặc dù Bắc Triều Tiên đã từng chỉ trích quan điểm của Tổng thống Hàn Quốc Moon Jae-in khi ông cho rằng Seoul phải là người “cầm lái” trong các vấn đề trên bán đảo Hàn Quốc. Việc Seoul tiếp tục thúc đẩy Bình Nhưỡng phi hạt nhân hóa là vô cùng quan trọng. Về vấn đề tuyên bố chấm dứt chiến tranh Triều Tiên, Hàn Quốc nên hợp tác chặt chẽ với Mỹ.

Với việc Bắc Triều Tiên dỡ bỏ bãi phóng thử nghiệm động cơ tên lửa, đàm phán về phi hạt nhân hóa vốn đang bế tắc đang đứng trước một bước ngoặt. Trong bối cảnh kỳ vọng ngày một lớn về các cuộc đàm phán tiếp theo giữa Bình Nhưỡng và Washington, sự chú ý đang được hướng tới việc Chính phủ Hàn Quốc sẽ hỗ trợ miền Bắc và Mỹ như thế nào nhằm tìm ra được tiếng nói chung trong các cuộc đàm phán.