Bối cảnh đằng sau nỗ lực tái cơ cấu của Kumho Tire?
Công ty lốp Kumho Tire, công ty đóng tàu STX và công ty ô tô GM Hàn Quốc đã thực hiện tái cơ cấu để có thể phục hồi sản xuất. Khác với mô hình tái cơ cấu truyền thống như sa thải nhân công ồ ạt, các doanh nghiệp này đã cho thấy khả năng thích nghi và thỏa hiệp giữa người lao động và giới chủ để mở ra một hướng đi mới cho việc tái cơ cấu doanh nghiệp. Trong mục Tiêu điểm kinh tế tuần này, ông Lee In-chul, Giám đốc Viện nghiên cứu Kinh tế Chamjoeun, sẽ phân tích về những mô hình tái cơ cấu mới trong cộng đồng doanh nghiệp Hàn Quốc. Trước hết, ông Lee giải thích về trường hợp của công ty lốp Kumho Tire, doanh nghiệp đã từng đứng trước bờ vực phá sản khi công ty mẹ Kumho Asiana đối mặt với cuộc khủng hoảng thanh khoản.

Công ty lốp Kumho Tire, một công ty thành viên của Kumho Asiana, từng là nhà sản xuất xăm lốp lớn nhất Hàn Quốc. Cuộc khủng hoảng bắt đầu từ năm 2006, khi công ty mẹ Kumho Asiana đã rót 6.000 tỷ won (5,6 tỷ USD) để mua lại công ty kỹ thuật và xây dựng Daewoo E&C và hai năm sau đó, lại tiếp tục mua lại công ty vận tải Hàn Quốc và đối mặt với cuộc khủng hoảng thanh khoản. Công ty lốp Kumho Tire đã rơi vào cuộc đình công vào năm 2010. Khi đó, kế hoạch rao bán công ty cho nhà sản xuất xăm lốp Doublestar (Trung Quốc) đã bị hủy bỏ do vấp phải sự phản kháng mạnh mẽ từ công đoàn. Cụ thể, công đoàn lấy ví dụ cho rằng tập đoàn ô tô Thượng Hải sau khi mua lại Ô tô Ssangyong chỉ thâu tóm công nghệ rồi bán đi. Dù có tiền lệ như vậy, giới chủ nợ của công ty lốp Kumho Tire thuyết phục công đoàn rằng công ty không đủ khả năng trả lương cho công nhân. Do đó, các khoản nợ của công ty sẽ không thể giải quyết nếu thương vụ bán lại cho tập đoàn Doublestar của Trung Quốc bị đổ bể. Đứng trước sự lựa chọn giữa tuyên bố phá sản hay bán lại công ty cho doanh nghiệp nước ngoài, công đoàn ngày 1/4 cuối cùng đã chấp thuận phương án thứ hai.

Quy trình tái cơ cấu của công ty đóng tàu STX
Để có thể nhận được sự chấp thuận này của công đoàn công ty lốp Kumho Tire, các chủ nợ đã cam kết áp dụng các biện pháp bảo mật công nghệ trước khả năng công ty nước ngoài đánh cắp, đồng thời cho phép công ty tự quản lý dây chuyền sản xuất trong nước và đảm bảo việc làm cho công nhân trong vòng ba năm. Theo đó, Kumho Tire đã ký một thỏa thuận về kế hoạch bình thường hóa vào ngày 2/4 trong nỗ lực khôi phục lại hoạt động sản xuất. Trong khi đó, công ty đóng tàu STX đã thực hiện một mô hình tái cơ cấu đáng chú ý khác. Ông Lee In-chul phân tích.

Báo cáo tài chính và lượng đơn đặt hàng của công ty đóng tàu STX cho thấy công ty có những nguồn vốn đảm bảo có thể duy trì hoạt động sản xuất đến cuối năm nay. Tuy nhiên, vấn đề ở chỗ công ty khó có thể tồn tại nếu gộp cả chi phí nhân công và các chi phí đóng tàu. Do đó, Ngân hàng phát triển Hàn Quốc (KDB), chủ nợ chính của công ty, đã yêu cầu công ty cắt giảm 75% số công nhân, hiện đang là gần 700 người. Đây là mức công đoàn của công ty khó có thể chấp nhận. Tuy nhiên, công đoàn đã đưa ra một đề xuất khá phá cách là đề nghị tất cả công nhân sẽ nghỉ phép sáu tháng không lương trong vòng năm năm tới, và chấp nhận giảm lương và thưởng.

Nguyên tắc tái cơ cấu mới dựa trên định hướng thị trường thay vì động cơ chính trị
Ngoài ra, công đoàn và giới chủ của công ty ô tô GM Hàn Quốc cũng đã nhất trí với kế hoạch tái cơ cấu được đưa ra hôm 23/4 để giải quyết cuộc đình công kéo dài, khởi đầu từ việc đóng cửa nhà máy sản xuất ô tô ở thành phố Gunsan (tỉnh Bắc Jeolla). Các kế hoạch tái cơ cấu bao gồm đóng băng tiền lương, không trả tiền thưởng, và giảm phúc lợi hàng năm, với tổng số tiền lên tới 90 tỷ USD. Liên quan đến việc đóng cửa nhà máy sản xuất ở Gunsan – nơi diễn ra tranh chấp lớn nhất giữa công đoàn và giới chủ, hai bên đã nhất trí phương án cho phép công nhân đăng ký nghỉ hưu tự nguyện, và những người còn lại sẽ được phân bổ đến các dây chuyền sản xuất khác như ở quận Bupyeong ở thành phố Incheon hay ở thành phố Changwon (tỉnh Nam Gyeongsang). Có thể nói, công ty lốp Kumho Tire, công ty đóng tàu STX và công ty ô tô GM Hàn Quốc đều rơi vào cuộc chiến “tưởng như không có hồi kết” giữa công đoàn và giới chủ trong quá trình tái cơ cấu. Tuy nhiên, các công ty này đã tránh việc sa thải nhân viên ồ ạt thông qua các biện pháp như nghỉ phép không lương, cắt giảm lương và đăng ký nghỉ hưu tự nguyện, khác hoàn toàn với phương án sa thải nhân công ồ ạt tại công ty ô tô Ssangyong vào năm 2009 hay công ty xây dựng và công nghiệp nặng Hanjin vào năm 2010. Quan điểm của Chính phủ đóng vai trò quan trọng đằng sau những sự thay đổi này. Giám đốc Lee In-chul nhận định.

Các trường hợp tái cơ cấu doanh nghiệp gần đây đều đáng khen ngợi vì đã dựa trên nguyên tắc kinh doanh, hơn là ảnh hưởng từ quan điểm chính trị. Trên thực tế, trong các mô hình tái cơ cấu trước đây ở Hàn Quốc, yếu tố chính trị thường được đặt lên trên yếu tố kinh tế. Ngành công nghiệp đóng tàu và ô tô, những ngành kinh tế chủ chốt, đã thất bại trong việc chuyển dịch cơ cấu, dẫn đến việc mất đi khả năng cạnh tranh trên thị trường. Trong khi đó, các đối thủ cạnh tranh từ Trung Quốc và Nhật Bản đã thay đổi mô hình quản lý và nâng cao khả năng cạnh tranh thông qua các thương vụ sáp nhập và mua lại hoặc thanh lý. Hàn Quốc đã đổ hơn 20.000 tỷ won (18,6 tỷ USD) ngân sách để hỗ trợ quá trình tái cơ cấu cho riêng ngành công nghiệp đóng tàu. Đây là minh chứng cho phương án phổ biến trước đây, đó là Chính phủ bơm tiền ngân sách để cứu vãn tình thế cho các doanh nghiệp bên bờ vực phá sản. Mặc dù khá muộn, nhưng việc Chính phủ ủng hộ tái cơ cấu dựa trên nguyên tắc thị trường là rất đáng được chờ đợi.

Thúc đẩy tái cơ cấu song hành với nâng cao khả năng cạnh tranh của doanh nghiệp
Không có gì quá ngạc nhiên khi công đoàn ở các doanh nghiệp có nợ tồn đọng đã phản đối quyết liệt phương án sa thải nhân công ồ ạt, vì đây là một vấn đề hết sức nghiêm trọng, đe dọa trực tiếp đến sinh kế của người lao động ở Hàn Quốc – một quốc gia mà hệ thống an sinh xã hội chưa thực sự đầy đủ. Tuy nhiên, Chính phủ liên tục nhấn mạnh nguyên tắc không dùng chính trị để can thiệp vào các vấn đề kinh tế và yêu cầu các công ty gặp khó khăn chủ động xây dựng phương án chi tiết để tự giải cứu mình. Ngành công nghiệp đóng tàu, vận tải, thép và hóa dầu, từng là đầu tàu của nền kinh tế Hàn Quốc, đã phải đối mặt với cuộc khủng hoảng nghiêm trọng sau cuộc khủng hoảng tài chính thế giới năm 2008. Nhiều người đã kêu gọi phương án các công ty có nợ xấu này nhanh chóng đệ đơn phá sản nhằm nâng cao năng lực cạnh tranh của tổng thể ngành công nghiệp. Tuy nhiên, Chính phủ trước đây đã bỏ lỡ thời cơ vàng để tái cơ cấu bởi mỗi khi khủng hoảng nổ ra Chính phủ lại bơm tiền ngân sách để giải quyết. Điều này khiến thâm hụt ngân sách Chính phủ tiếp tục gia tăng, trong khi Chính phủ cũng đang có kế hoạch tăng ngân sách phúc lợi. Nhằm nâng tầm cho nền kinh tế trong nước, chuyển dịch cơ cấu công nghiệp là bắt buộc, không thể trì hoãn thêm được nữa. Theo đó, Chính phủ đã đề xuất chính sách kinh tế hai chiều để giải quyết vấn đề này. Giám đốc Lee In-chul nhận định.

Chính phủ đang lựa chọn chiến lược hai chiều. Một mặt, Chính phủ xây dựng các phương án hỗ trợ nâng cao tính cạnh tranh của các doanh nghiệp đang gặp khó khăn. Mặt khác, Chính phủ miễn trừ các quy chế hiện hành cho các doanh nghiệp phục vụ Cuộc cách mạng công nghiệp lần thứ tư. Chính phủ nên nhanh chóng xây dựng một dự luật về phát triển các công nghệ và sản phẩm tiên tiến như công nghệ thông tin và tài chính Fintech, máy bay mini không người lái (drone) và các loại xe tự hành. Tóm lại, chiến lược hai chiều ở đây là vừa đẩy nhanh việc tái cấu trúc các doanh nghiệp gặp khó khăn vừa loại bỏ ranh giới công nghiệp để nuôi dưỡng những động cơ tăng trưởng mới. Với chiến lược này, Hàn Quốc hy vọng sẽ có thể nâng triển vọng tăng trưởng kinh tế.