Mùa xuân về đem đến làn gió ấm áp và những thay đổi của vạn vật trên trái đất. Xuân sang, tuyết tan và mọi vật bắt đầu chuyển mình như mạch máu đang tuần hoàn trong cơ thể con người. Sự sống của đất trái trỗi dậy, cây cối và những hạt mầm ngủ sâu trong lòng đất thức giấc, chuẩn bị đâm chồi. Trong Đông y, mùa xuân được coi là mùa sức sống nảy nở tuôn trào nên cần nhiều chất dinh dưỡng. Vì thế, hàng năm cứ mỗi khi mùa xuân về thì chợ thuốc Đông y lại nhộn nhịp hẳn lên.

[Chợ Linh dược với cuộc sống của người dân Hàn Quốc]

Seoul Yangryeong-si hay còn gọi là chợ Linh dược Seoul nằm ở phường Jegi, quận Dongdaemun, phía Đông Bắc Seoul. Nhiều người tìm đến các tiệm thuốc cổ truyền ở đây để bổ sung sinh khí. Sau đây là tâm sự của các vị khách đang có mặt ở chợ: “Cơ thể mệt mỏi vào mùa xuân nên tôi đã tới chợ thuốc. Đây là cửa hàng tôi vẫn thường mua, hôm nay tôi đến xem có loại trà nào mới không. Tôi đã thử dùng thang Thập toàn đại bổ và thấy tốt cho cơ thể.”, “Tôi thường xuyên tới đây vì có nhiều vị thuốc tốt. Muốn tìm xem có thang thuốc nào để bồi bổ cho cơ thể đỡ bơ phờ, uể oải.”, “Tất cả các vị thảo dược trên toàn quốc đều có bán ở đây. Vì là mùa xuân nên tôi thấy người mệt mỏi thiếu sinh lực, tôi định uống thuốc bổ để lấy lại sức khỏe và khí thế.”, “Khách hàng có thể mua hầu hết mọi thứ ở đây. Có cả hạt kỷ tử, ngũ vị tử và cả rễ hoa chuông doraji được cho là những vị thuốc tốt cho bệnh ho có đờm. Hôm nay tôi đến đây định cắt thuốc bổ cho vợ tôi.”

Mùa xuân rất tốt cho các hoạt động ngoài trời, nhưng cũng là mùa dễ phát sinh các bệnh về mũi và các vấn đề sức khỏe vì phải hít thở phấn hoa và bụi cát vàng theo gió thổi từ Trung Quốc đến Hàn Quốc. Người Hàn thường nói ai khỏe vào mùa xuân thì sẽ khỏe quanh năm. Nếu bạn tới Hàn Quốc vào mùa xuân thì nên ghé qua chợ Linh dược Seoul, vừa tham quan vừa tìm hiểu những kiến thức tốt cho sức khỏe, quả là nhất cử lưỡng tiện!

Nếu ra ở ga Jegi tàu điện ngầm Seoul tuyến số 1, bạn sẽ cảm nhận được ngay mùi của các loại thảo dược và mùi sắc thuốc. Đi theo sự chỉ dẫn của khứu giác, bạn sẽ tới cổng chợ lúc nào không hay. Chợ Linh dược chào đón khách hàng bằng chiếc cổng có cột trụ kiểu truyền thống với hoa văn nhiều màu dưới mái ngói hình bát giác. Namgung Cheong-wan, Chủ tịch Hiệp hội các doanh nghiệp chợ Linh dược Seoul chia sẻ: “Đây là nơi chuyên mua bán lưu thông các loại thảo dược. Chợ có quy mô lớn nhất ở Hàn Quốc và Châu Á với 70% lượng thảo dược trong cả nước được giao dịch. Ngoài các loại thảo dược bản địa còn có các loại được nhập khẩu. Không chỉ các chuyên gia Đông y mà người tiêu dùng khắp cả nước đều đến đây tìm mua những vị thuốc quý, các loại thảo dược có chất lượng mà giá lại phải chăng.”

Chợ Linh dược thuộc phường Jegi và một phần phường Yongdu với tổng diện tích 235.500m2. Có tất cả khoảng 1.040 phòng khám Đông y, cửa hàng thuốc Đông y và các cơ sở sắc thuốc, tiệm buôn bán thảo dược. Thông thường khi nói đến thảo dược người ta thường nhắc tới các loại cây, hạt, củ và quả như ngũ vị tử, hạt kỷ tử, ngải cứu, cam thảo, đăng quy, hoa xương rồng, hạt hoa mào gà, rễ cây dâu tằm…Ở đây hầu như không không thiếu thứ gì. Đặc biệt, bạn còn có thể nhìn thấy cả những loại thuốc quý hiếm dùng chữa bệnh theo phương pháp dân gian như sừng hươu, tắc kè, rắn, rết, dế, sâu đất… Chợ Linh dược đã có truyền thống lịch sử rất lâu đời từ thế kỷ 14 cho tới nay.

Thời Joseon ở thành Hanyang (Hán Dương, Seoul ngày nay) có 4 nơi vừa là cơ quan cứu tế vừa là cơ sở khám chữa bệnh, nuôi ăn ở dành cho người dân nghèo và người đau ốm. Có Bojewon (Phổ Tế Viện) ở bên ngoài cửa Heunginjimun phía Đông, Hongjewon (Hoằng Tế Viện) ở ngoài của Seodaemun ở phía Tây, Itaewon (Li Thái Viện) ở bên ngoài Namdaemun ở phía Nam và Jeongwangwon (Điên Quang Viện) ở bên ngoài Gwanghuimun ở phía Đông Nam. Những nơi này phân phát thức ăn, quần áo và chữa bệnh cho người dân nghèo khổ khốn khó. Nhưng chỉ một cơ sở duy nhất vẫn còn tồn tại dấu tích đó chính là Bojewon, nơi có chợ Linh dược hiện nay. Tại đây có tấm bia đá ghi rõ nội dung chợ Linh dược đã kê đơn bốc thuốc cho người bệnh và dân nghèo từ khoảng 600 năm trước.

Từ năm 1960 những người buôn bán thảo dược đã tập trung về đây và một cách tự nhiên hình thành nên chợ Linh dược lớn nhất Hàn Quốc như ngày nay. Chủ tịch Namgung Cheong-wan bổ sung: “Điều kiện giao thông ở đây đã rất thuận lợi từ năm 1960 khi chợ Linh dược mới bắt đầu mở. Đây là đầu mối giao thông với ga tàu Seongdong, ga Cheongnyangri, và bến xe buýt Dongmajang đi các tỉnh. Thảo dược chế biến ở các cơ sở được tập hợp về đây và dần dần các thương nhân thảo dược đã lần lượt quy tụ, tạo thành khu chợ rộng lớn như ngày nay. Có thể nói đây là chợ bán 1 loại mặt hàng lớn nhất thế giới với 1040 cơ sở kinh doanh.”

Năm 1995 chợ Linh dược được công nhận là chợ thảo dược truyền thống, năm 2005 được chỉ định là đặc khu công nghiệp Đông y. Sản phẩm đa dạng và giá rẻ hơn so với những nơi khác nên quanh năm nơi này luôn tấp nập người qua lại. Đặc biệt khách mua có thể yên tâm mua vì ở đây có chế độ quản lý nguồn gốc thảo dược nghiêm ngặt. Chủ tịch Namgung Cheong-wan giải thích: “Nếu là thảo dược được nhập khẩu thì phải trải qua 4~5 bước kiểm tra. Thảo dược trong nước thì qua 2~3 bước kiểm tra có kèm nguồn gốc xuất xứ. Vì thế các sản phẩm lưu thông ở đây rất an toàn. Bạn nên mua sản phẩm ở những nơi đã có giấy phép hoạt động như hiệu thuốc thảo dược, nơi chế biến thuốc, phòng khám Đông y. Gần đây, trên bao bì sản phẩm còn ghi rõ xuất xứ hàng hóa. Nếu mua những sản phẩm như vậy thì dù không rành về thảo dược bạn vẫn có thể hoàn toàn tin tưởng là sẽ mua được loại tốt. Ngoài ra bạn có thể nhờ sự tư vấn giúp đỡ của các chuyên gia.”

Đi khắp các ngõ chợ, thưởng thức mùi hương của thảo dược, bạn sẽ thấy cơ man nào là các cửa hàng, phòng khám Đông y, và hiệu thuốc Đông y… Chủ tịch Namgung Cheong-wan bổ sung: “Nhiều người cho rằng các cửa hàng ấy đều giống nhau, nhưng trên thực tế điều kiện cấp giấy phép hoạt động cho các cơ sở này khác nhau. Ở hiệu thuốc Đông y phải có dược sĩ Đông y, ở phòng khám Đông y thì phải có bác sĩ Đông y là người đã tốt nghiệp Đại học chuyên ngành y học cổ truyền hệ 6 năm và được cấp chứng chỉ hành nghề của kỳ thi sách hạch quốc gia. Còn ở nhà thuốc cho tới những năm 1980 vẫn tồn tại quy định phải có người được cấp chứng chỉ đã trải qua quá trình đào tạo về khả năng bán thuốc theo đơn của bác sĩ Đông y. Tuy chế độ này không còn nhưng các cơ sở có chứng chỉ từ hồi đó vẫn có thể tiếp tục mở cửa hàng.”

[Bảo tàng Đông y trong khu chợ Linh dược]

Nếu bạn muốn tìm hiểu thêm về thảo dược thì hãy tới Bảo tàng Đông y nằm ở tầng ngầm thứ 2 trong toà nhà Dongeuibogam (Đông y bảo giám) đối diện với khu chợ. Ở đây bạn có thể hiểu thêm về đặc tính, hiệu quả của các loại thảo dược và còn có được những trải nghiệm thực tế. Bước xuống cầu thang, du khách sẽ được hướng dẫn viên trong trang phục truyền thống Hanbok chào đón.

Bước vào bảo tàng, du khách sẽ thấy một màn hình cỡ lớn chiếu các thông tin cơ bản về Đông y học. Lát sau, màn hình sẽ tách làm đôi để du khách đi vào bên trong bảo tàng. Đầu tiên là khu vực giới thiệu lịch sử và văn hóa của y học cổ truyền trải qua các thời kỳ từ thời đại Joseon cổ tới thời hiện đại. Nếu ấn nút của mô hình Bojewon thì sẽ hiện ra các hình ảnh và thông tin về cơ quan cứu tế dân thường thời Joseon ấy. Giám đốc bảo tàng Lee Tae-mu giải thích: “Đây là mô hình tái hiện Bojewon thời trước đúng như giải thích và những gì du khách đang thấy. Vào thời Joseon, Bojewon là cơ quan cứu tế chữa bệnh và cũng là nơi nhà nước tổ chức tiệc hội cho những người dân nghèo bệnh tật. Nội dung giải thích tự động từng phần một rất rõ ràng để bất cứ ai cũng có thể hiểu được.”

Bảo tàng Đông y được chia thành 5 chủ đề gồm lịch sử và văn hóa của y học cổ truyền, Đông y với cơ thể con người, phòng kê đơn thuốc, Đông y trong cuộc sống và khu trải nghiệm cho trẻ em. Gian kê đơn thuốc là nơi mà bạn có thể học về các đặc tính và hiệu năng của từng loại thảo dược. Giám đốc bảo tàng Lee Tae-mu giới thiệu: “Gian kê đơn thuốc đang trưng bày 413 loại thảo dược. Trong đó có 308 vị thuốc từ thực vật và 57 vị thuốc từ động vật cùng 48 vị thuốc từ khoáng vật. Đặc biệt, thuốc có giá trị cao được sử dụng nhiều như nấm, nhân sâm và sừng hươu được trưng bày riêng. Có 10 loại nấm, 7 loại nhân sâm, nhung hươu mô hình và thật. Mỗi vị thuốc đều được trưng bày kèm với tính năng cùng những giải thích về nguyên lý kê đơn.”

Trong số những vị thuốc được trưng bày ở đây có cả những loại quý hiếm khó thấy ngoài thị trường vì thế mà rất hấp dẫn du khách: “Hải cẩu thận (Haegosin) là vị thuốc làm từ dương vật và tinh hoàn của hải cẩu đực, rất tốt cho người ốm yếu hoặc bồi bổ dương khí cho nam giới. Còn đây là sừng bò và sừng tê giác, tiếng Hàn được gọi là “Seogak”. Những vị thuốc này có tác dụng ổn định tinh thần và thanh lọc máu, sáng mắt. Đây là nguyên liệu chính của Ngưu hoàng thanh tâm, là vị thuốc được chế biến từ động vật quý hiếm và bị cấm nhập theo luật bảo vệ động vật. Vì rất quý nên chỉ trưng bày cho khách tham quan chứ không được dùng. Bạch hoa xà là vị thuốc được làm bằng cách bỏ nội tạng của rắn bạch hoa rồi phơi khô, có tác dụng tuần hoàn khí huyết phòng ngừa chứng bệnh trúng gió.”

Đã tìm hiểu về các loại vị thuốc Đông y rồi thì giờ là lúc xem những kiến thức này được ứng dụng như thế nào ở gian Đông y trong cuộc sống. Giám đốc bảo tàng giải thích: “Như bạn đang nhìn thấy thì nơi đây có trưng bày thảo dược theo 3 tính năng là trà, thực phẩm và tắm thảo dược. Thảo dược được hấp thụ qua cách uống trà và ăn các món ăn. Mâm cơm được chế biến sắp xếp trông rất ngon mắt. Thời xa xưa cha ông ta đã dùng những món tốt cho cơ thể như thế này. Bạn thấy đấy, trong cơm còn có táo tàu, nhân sâm. Ngoài ra tắm cũng là cách hấp thu nhiều loại thảo dược có lợi cho cơ thể.”

Đặc biệt ở đây còn trưng bày 25 cuốn Đông y bảo giám của thần y Hur Jun được UNESCO công nhận là di sản văn hóa thế giới vào năm 2009. Đông y bảo giám đóng vai trò như một cuốn từ điển bách khoa ghi chép một cách hệ thống về nền y học cổ truyền Châu Á.

Tiếp theo là gian trải nghiệm hấp dẫn dành cho thiếu nhi. Các em nhỏ vô cùng hứng thú với việc được cầm và cắt thử các vị thuốc. Vốn chỉ quen với mùi hương ngọt ngào thường ngày nhưng khi đến đây các em cũng hít ngửi như thể quen lắm với các mùi vị đăng đắng của thảo dược.

Bảo tàng Đông y vẫn còn nhiều điểm hấp dẫn khác nữa. Một nhà Đông y học cuối thời Joseon là Lee Je-ma đã đưa ra khái niệm ‘Tứ tượng thể chất’ bao gồm thái dương, thái âm, tiểu dương và tiểu âm. Đây là cách phân biệt cơ thể con người theo y học để kê đơn thuốc và thức ăn cho hợp với thể trạng mỗi người. Ở Bảo tàng Đông y có chương trình Tứ tượng thể chất để du khách có thể kiểm tra cơ thể của mình. Dưới đây là một ví dụ cho bảng kết quả kiểm tra: “Quý khách đã được ra kết quả là người thái âm. Bạn là người thận trọng, điềm tĩnh và có khuynh hướng bảo thủ. Chức năng gan tốt hơn chức năng phổi. Khi ăn uống hoặc dùng thuốc tốt nhất bạn nên dùng các loại vị thuốc và thức ăn bảo vệ chức năng phổi.”

Một khách nam khác hào hứng nói: “Tôi tưởng chỉ được thăm quan bảo tàng thôi hóa ra còn được nghe giải thích cặn kẽ và được trải nghiệm về các loại thảo dược nữa nên thấy thời gian trôi rất nhanh. Lần sau tôi phải rủ các bạn của mình đến kiểm tra mới được. Đúng là chuyến tham quan rất bổ ích.

Trước khi rời Bảo tàng Đông y, chúng ta cùng kê một thang thuốc hợp với thể trạng nào. Và nếu bạn đã chọn được các nguyên liệu rồi thì tiệm bào chế ở ngay trong chợ Linh dược sẽ chuẩn bị và đóng gói rất tiện cho bạn mang đi. Vào thời điểm giao mùa như hiện nay thì loại thuốc nào tốt nhỉ? Jeong Ji-tae, một người bán thuốc gợi ý: “Vào thời điểm giao mùa khi ta hay bị chứng buồn ngủ và gió xuân thổi nhiều thì thang Ssanghwa là tốt nhất. Đăng quy trong thang Ssanghwa có chức năng thanh lọc máu nên tốt cho việc tuần báo máu. Vị Thiên cung giúp cơ thể ấm hơn sẽ tốt cho việc giải tỏa cơn đau đầu của bạn, vị địa hương bổ cho máu, hoa trà tốt cho việc tuần hoàn các chức năng của cơ thể... Các thang thuốc như thang tứ vị (địa hoàng, hòa trà trắng, bạch chỉ, thiên cung), thang Ssanghwa, thang thập toàn đại bổ, thang lục vị đều có lợi cho sức khỏe như một loại thức ăn bổ dưỡng mà không cần thầy thuốc kê đơn. Bạn có thể hòa với nước nóng, uống thanh nhạt như uống trà cũng rất tốt.”

Chợ Linh dược quả là một nơi thú vị để bạn ngắm nghía, giống như đến một khu chợ nông thôn với vô số các sản phẩm từ phổ biến đến quý hiếm. Ở đây còn sẵn sàng cung cấp các loại nguyên liệu thuốc hợp với thể chất của bạn. Nếu bạn muốn một chuyến du lịch theo chủ đề sức khỏe thì không nơi nào thích hợp hơn nơi đây.