ⓒ YONHAP News

Nhân dịp kỷ niệm ngày ký kết Hiệp định đình chiến chiến tranh Triều Tiên (1950-1953), Hàn Quốc và Bắc Triều Tiên đã bất ngờ khôi phục các đường dây liên lạc liên Triều vào ngày 27/7 vừa qua sau 13 tháng gián đoạn. Tháng 6 năm ngoái, Phó Chủ tịch Ủy ban Tuyên truyền đảng Lao động Kim Yo-jong, em gái Chủ tịch Ủy ban Quốc vụ Kim Jong-un, đã ra tuyên bố phản đối những người đào tẩu miền Bắc tại Hàn Quốc phát tán truyền đơn sang biên giới nước này. Ngày 9/6 cùng năm, Bình Nhưỡng đơn phương cắt đứt tất cả các đường dây liên lạc với Seoul. Đỉnh điểm là ngày 16/6, Bắc Triều Tiên cho nổ tung Văn phòng liên lạc chung liên Triều tại Gaesung.

Theo Văn phòng Phủ Tổng thống Hàn Quốc, Tổng thống Moon Jae-in và Chủ tịch Kim Jong-un đã nhiều lần trao đổi thư từ kể từ tháng 4 nhân kỷ niệm ba năm Hội nghị thượng đỉnh liên Triều đầu tiên năm 2018, đồng thời cho biết hai bên đã đồng ý một lần nữa thúc đẩy quan hệ song phương bằng việc khôi phục các đường dây liên lạc. Bắc Triều Tiên cũng xác nhận đã kích hoạt lại tất cả các đường dây liên lạc liên Triều từ 10 giờ sáng ngày 27/7 theo thỏa thuận giữa lãnh đạo hai bên. Động thái khôi phục lại đường dây liên lạc liên Triều lần này cho thấy Bình Nhương cũng mong muốn khôi phục lại quan hệ với Seoul và điều này có ý nghĩa quan trọng trong việc xoay chuyển tình hình ngoại giao tổng thể. Sau đây, nhà nghiên cứu cấp cao Cho Han-bum đến từ Viện nghiên cứu thống nhất phân tích về quá trình hai miền Nam-Bắc nối lại đường dây liên lạc.

 

Trong bài phát biểu đầu năm mới 2021, Chủ tịch Kim Jong-un từng nhận định quan hệ liên Triều có thể trở lại những ngày xuân ấm áp cách đây ba năm. Cũng trong bài phát biểu đầu năm mới, Tổng thống Moon Jae-in khẳng định sẽ nắm lấy cơ hội cuối cùng này, dốc hết sức để nối lại tiến trình hòa bình trên bán đảo Hàn Quốc. Thông tin lãnh đạo hai miền Nam-Bắc trao đổi thư từ được công bố vào tháng 4, trước thời điểm Chính phủ Tổng thống Mỹ Joe Biden hoàn tất xem xét chính sách đối với miền Bắc vào cuối tháng 4 và Hội nghị thượng đỉnh Hàn-Mỹ vào tháng 5, cũng là sự kiện mà Tổng thống Biden khẳng định ủng hộ những nỗ lực của Hàn Quốc hướng tới hợp tác và gắn kết với Bắc Triều Tiên. Sau đó, trong Hội nghị toàn thể lần ba Ủy ban trung ương đảng Lao động khóa VIII vào giữa tháng 6, ông Kim Jong-un cũng nhấn mạnh cần phải chuẩn bị cho cả đối thoại và đối đầu với Mỹ, cũng như kiểm soát ổn định tình hình khu vực. Sau những diễn biến đó, có thể thấy việc mở lại đường dây liên lạc liên Triều không phải là sự kiện chỉ diễn ra một lần mà cho thấy Bắc Triều Tiên, Hàn Quốc và Mỹ đang đi cùng một hướng trên con đường thúc đẩy tiến trình hòa bình trên bán đảo Hàn Quốc.

 

Các đường dây liên lạc liên Triều là các kênh liên lạc cơ bản của hai miền Nam-Bắc, trong đó có Văn phòng liên lạc liên Triều, đường dây liên lạc quân sự trên biển Đông và biển Tây và đường dây nóng thượng đỉnh kết nối giữa Phủ Tổng thống Hàn Quốc và Ủy ban Quốc vụ Bắc Triều Tiên. Trong thời gian qua, các đường dây liên lạc này liên tục bị cắt đứt rồi được khôi phục tùy theo tình hình quan hệ liên Triều.

 

Trong hoàn cảnh chiến tranh và ký kết Hiệp định đình chiến, đường dây liên lạc là yếu tố thiết yếu, mở ra sự khởi đầu cho quan hệ liên Triều. Chính vì vậy, đường dây nóng giữa lãnh đạo hai miền Nam-Bắc đã được thiết lập vào năm 2018 khi tiến trình hòa bình trên bán đảo Hàn Quốc chính thức được xúc tiến. Ngoài ra, đường dây liên lạc quân sự trên biển Đông và biển Tây lần lượt được đưa vào hoạt động sau Hội nghị thượng đỉnh liên Triều năm 2000 nhằm phát triển dự án du lịch núi Geumgang (miền Bắc) và ngăn chặn các cuộc đụng độ bộc phát trên biển Tây. Các đường dây còn lại là các đường dây cơ bản có từ trước. Cho đến nay, các đường dây liên lạc liên Triều đã liên tục bị Bắc Triều Tiên đơn phương cắt đứt rồi khôi phục khi cần thiết. Lần này, Bình Nhưỡng một lần nữa đơn phương cắt liên lạc trong 13 tháng, tuy nhiên việc khôi phục lại được thực hiện dựa trên thỏa thuận giữa lãnh đạo hai bên.

 

Ngày 3/8, Cơ quan tình báo quốc gia (NIS) đã báo cáo lên Ủy ban Tình báo thuộc Quốc hội Hàn Quốc về việc Seoul và Bình Nhưỡng liên lạc qua điện thoại hai lần một ngày thông qua các đường dây đã được khôi phục. NIS cũng cho biết lãnh đạo hai miền Nam-Bắc đã cam kết khôi phục lòng tin và cải thiện quan hệ liên Triều trong các cuộc trao đổi thư từ kể từ tháng 4, nhằm tìm kiếm phương án thực thi Tuyên bố Bàn Môn Điếm.

 

Bắc Triều Tiên không hài lòng với Mỹ sau khi nước này để ngỏ sẽ dỡ bỏ cơ sở hạt nhân quan trọng ở Yongbyon (tỉnh Bắc Pyongan) trong Hội nghị thượng đỉnh Mỹ-Triều tại Hà Nội nhưng không được Washington chấp thuận. Miền Bắc cũng bất bình với Hàn Quốc vì Seoul không thực thi các thỏa thuận song phương đạt được tại Hội nghị thượng đỉnh liên Triều ở Bàn Môn Điếm và Tuyên bố chung Bình Nhưỡng vào năm 2018. Thêm vào đó, Bình Nhưỡng cũng không đạt được thỏa thuận dỡ bỏ các lệnh trừng phạt quốc tế với Washington. Bắc Triều Tiên lúc này đang gặp khó khăn rất lớn do thiếu lương thực trầm trọng và nền kinh tế tăng trưởng âm 4,5% so với năm ngoái, tình trạng tồi tệ nhất kể từ giai đoạn “cuộc hành quân gian khổ” vào cuối những năm 1990. Miền Bắc trước mắt cần viện trợ lương thực và thuốc men; còn về lâu và dài hạn, nước này cần được gỡ bỏ các lệnh trừng phạt để khắc phục những khó khăn kinh tế. Nên có thể nói vì những lý do này, Bắc Triều Tiên đã gửi tín hiệu mở ra khả năng đối thoại.

 

Ngày 28/7, một ngày sau khi đường dây liên lạc liên Triều được khôi phục, truyền thông Bắc Triều Tiên đưa tin nhà lãnh đạo Kim Jong-un đã tới thăm Tháp Hữu nghị, vốn được coi là biểu tượng cho quan hệ Trung-Triều, nhân kỷ niệm 68 năm ký kết Hiệp định đình chiến Chiến tranh Triều Tiên. Ngày 30/7, Đài Phát thanh trung ương Triều Tiên (KCBS) đưa tin Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình đã phúc đáp thư chúc mừng kỷ niệm 100 năm thành lập đảng Cộng sản Trung Quốc của Chủ tịch Kim, cho thấy nỗ lực của miền Bắc trong việc khẳng định mối quan hệ thân thiết với Trung Quốc.

 

Hội nghị thượng đỉnh Trung-Triều 3/2018 tại Trung Quốc là Hội nghị thượng đỉnh đầu tiên của ông Kim Jong-un kể từ khi lên nắm quyền. Trong thời gian qua, Bắc Triều Tiên tổ chức 5 lần Hội nghị thượng đỉnh với Trung Quốc nhưng chỉ có ba lần với Hàn Quốc và hai lần với Mỹ. Đồng thời, Bình Nhưỡng luôn liên lạc và lôi kéo viện trợ từ Bắc Kinh trước hoặc sau các sự kiện quan trọng liên quan đến Seoul hoặc Washington. Lần này, miền Bắc một mặt thể hiện mong muốn nối lại nối thoại với miền Nam, mặt khác lại tăng cường quan hệ với Trung Quốc. Trong khi đó, Chính phủ Biden đang tìm cách khôi phục và củng cố quan hệ với các nước đồng minh, nâng cấp đồng minh Hàn-Mỹ thành đồng minh toàn cầu, đồng thời nỗ lực tăng cường hợp tác Hàn-Mỹ-Nhật, thậm chí làm trung gian để giúp khôi phục mối quan hệ Hàn-Nhật đang đình trệ. Việc Bình Nhưỡng và Bắc Kinh củng cố quan hệ song phương là bởi Trung Quốc là nước duy nhất có thể viện trợ lương thực và vật tư y tế cho miền Bắc trong tình hình cấp thiết hiện nay.

 

Sau khi các đường dây liên lạc liên Triều được khôi phục, quan hệ giữa hai miền Nam-Bắc vốn đang bị đình trệ được cho là sẽ bước sang một giai đoạn mới. Các nhà phân tích có quan điểm trái chiều về khả năng diễn biến mới nhất này có thể cải thiện quan hệ liên Triều và đối thoại Mỹ-Triều.

 

Kịch bản khả quan nhất vào lúc này là tổ chức một Hội nghị thượng đỉnh liên Triều trực tuyến vào tháng 8 hoặc tháng 9, sau đó nối lại các cuộc đàm phán hạt nhân Mỹ-Triều ở cấp chuyên viên và đạt được một số thỏa thuận nhỏ. Tuy nhiên, Bình Nhưỡng và Washington chưa giải quyết được những khác biệt trong quan điểm kể từ khi Hội nghị thượng đỉnh Mỹ-Triều ở Hà Nội thất bại. Trong một giả thiết bi quan hơn, các cuộc đàm phán song phương sẽ tiếp tục bế tắc mà không có kết quả đáng kể nào cho đến khi nhiệm kỳ của chính quyền Tổng thống Moon Jae-in kết thúc, và Bắc Triều Tiên sẽ có các động thái khiêu khích cường độ thấp. Các hội nghị thượng đỉnh liên Triều vào năm 2018 đã mở đường cho các hội nghị thượng đỉnh liên Triều và Mỹ-Triều vào năm 2018 và 2019, phản ánh vai trò quan trọng của Hàn Quốc trong việc đưa Mỹ và Bắc Triều Tiên ngồi vào bàn đàm phán. Tuy nhiên, vấn đề sẽ không được giải quyết nếu chỉ giới hạn trong quan hệ giữa hai miền Nam-Bắc. Các bước tiến trong quan hệ Mỹ-Triều sẽ giúp miền Bắc đạt được mục đích và mở đường cho quan hệ liên Triều phát triển.

 

Trong một diễn biến khác, ngày 1/8, Phó Chủ tịch Ủy ban Tuyên truyền đảng Lao động Kim Yo-jong đã đưa ra tuyên bố thông qua Hãng thông tấn trung ương Triều Tiên (KCNA), cho rằng các cuộc tập trận chung Hàn-Mỹ dự kiến trong tháng này sẽ là “khúc dạo đầu vô vị” làm tổn hại đến ý chí thực hiện bước đầu khôi phục lòng tin giữa lãnh đạo liên Triều và che khuất con đường tương lai của quan hệ song phương. Lời cảnh cáo của bà Kim được đưa ra chỉ 5 ngày sau khi hai miền Nam-Bắc khôi phục lại đường dây liên lạc, làm ảnh hưởng tiêu cực đến kế hoạch tập trận quân sự giữa Hàn Quốc và Mỹ.

Các cuộc tập trận quân sự Hàn-Mỹ có thể sẽ trở thành một yếu tố ảnh hưởng đến quan hệ liên Triều trong tương lai. Do đó, Hàn Quốc cần đưa ra chiến lược thông minh để nối lại đàm phán liên Triều và mở đường cho đối thoại Mỹ-Triều cũng như tiến trình hòa bình trên bán đảo Hàn Quốc.