Cái ăn cái mặc rất quan trọng trong đời sống con người. Trong đó, ăn uống phản ánh rõ đặc trưng của mọi dân tộc, kể cả dân tộc Hàn. Văn hóa ăn uống là tài sản chung của cả hai miền Nam Bắc trong suốt chiều dài lịch sử 5.000 năm. Tuy nhiên, nền ẩm thực của hai miền đang dần thay đổi sau khi bị chia cắt. Hôm nay, chúng ta sẽ cùng tìm hiểu về văn hóa ăn uống của Bắc Triều Tiên cùng với giáo sư Jeon Young-sun từ Nhóm nghiên cứu nhân văn học thống nhất thuộc Đại học Konkuk. 

Ở Hàn Quốc có câu “Người Hàn thì sống bằng cơm”, cho thấy cơm gạo là món ăn chính quan trọng nhất đối với người Hàn. Thế nhưng, thu nhập càng cao thì lượng tiêu thụ thịt càng tăng, người Hàn trở nên quen dần với nếp ăn uống của phương Tây và càng có nhiều người ăn những món từ bột mì thay vì gạo. Một số người Hàn thường ăn mì gói hoặc bánh gạo cay Tteokbokki ở nhà, ra đường thì hay ăn bánh mì cho đơn giản. Ở Bắc Triều Tiên cũng có sự thay đổi trong thói quen ăn uống như thế này. 

Sau khi trải qua giai đoạn “cuộc hành quân gian khổ”, tức cuộc khủng hoảng kinh tế vào những năm 1990, nhận thấy nạn thiếu lương thực có thể đe dọa đến thể chế, Chính phủ Bắc Triều Tiên đã đề ra chính sách về nếp ăn uống để giải quyết nạn thiếu lương thực. Khi tình hình kinh tế dần được hồi phục, nhiều món ăn và văn hóa ẩm thực đa dạng đã bắt đầu xuất hiện. Kể từ khi Chủ tịch Ủy ban Quốc vụ miền Bắc Kim Jong-un lên cầm quyền vào năm 2012, Bình Nhưỡng đã tăng cường bảo vệ “di sản văn hóa phi vật thể” theo luật để khuyến khích văn hóa ăn uống. 

Ở Bắc Triều Tiên, văn hóa ăn uống là một phần của di sản văn hóa phi vật thể, trong đó có các món ăn dân gian, hay phong tục ủ tương, muối kimchi Kimjang. Đặc biệt, muối kimchi Kimjang cũng là di sản tiêu biểu được Tổ chức Giáo dục, khoa học và văn hóa Liên hợp quốc (UNESCO) công nhận là di sản văn hóa phi vật thể của nhân loại. 

Muối kimchi Kimjang là văn hóa truyền thống tại bán đảo Hàn Quốc, nhằm chuẩn bị một lượng lớn kimchi để trải qua một mùa đông dài khắc nghiệt. Vì có mùa đông dài, người dân Bắc Triều Tiên thường muối một lượng lớn khoảng vài trăm bó kimchi trong một lần.

Một chương trình phát sóng ở miền Bắc nói rằng muối kimchi Kimjang là văn hóa ẩm thực đặc trưng của nước mình và là niềm tự hào dân tộc. Nước này thường muối kimchi vào khoảng giữa tháng 10 và tháng 11. Thời gian muối kimchi sớm, lượng cũng khá nhiều, nên ở miền Bắc có nhiều loại kimchi đa dạng.

Bắc Triều Tiên thường trải qua mùa đông chủ yếu với mỗi món kimchi, đến mức món ăn này được gọi là “lương thực nửa năm”. Giống với miền Nam, kimchi của miền Bắc thường có những điểm khác biệt về phương thức muối và mùi vị tùy theo từng địa phương. Các loại kimchi nổi tiếng tại Bình Nhưỡng là kimchi nước củ cải trắng Dongchimi, ở thành phố Gaesung (tỉnh Bắc Hwanghae) là kimchi gói bossam, các vùng núi phía Bắc như tỉnh Ryanggang là kimchi rau cải Gat-kimchi. Ngoài phong tục muối kimchi Kimchang, món mì lạnh Bình Nhưỡng cũng được UNESCO công nhận là di sản văn hóa của nhân loại.

 

Miền Bắc có một bài hát gọi là “Mì lạnh Bình Nhưỡng là nhất”, cho thấy tình yêu lớn của người dân miền Bắc dành cho món ăn này. Quán mì lạnh Bình Nhưỡng nổi tiếng nhất ở Bắc Triều Tiên mang tên “Okryugwan” bán được bình quân hơn 10.000 bát mì lạnh mỗi ngày. Lịch sử của món mì lạnh Bình Nhưỡng, làm từ kimchi nước củ cải trắng Dongchimi và nước dùng từ thịt, cùng với mì lúa mạch, cũng được giới thiệu trên TV.

Theo Đài truyền hình trung ương Bắc Triều Tiên (KCTV), món mì lạnh Bình Nhưỡng xuất hiện từ triều đại Goryeo (thế kỷ X-XIV). Người ta thường ăn mì lạnh Bình Nhưỡng vào đêm trước rằm tháng Giêng âm lịch, với mong ước trường thọ; hay vào những dịp có hỉ sự, nhằm chia sẻ niềm vui và thắt chặt đoàn kết với người thân và hàng xóm. Vì thế, mì lạnh Bình Nhưỡng đã trở thành món ăn dân tộc mang tính biểu tượng đại diện cho Bắc Triều Tiên. Theo luật bảo vệ di sản văn hóa được ban hành năm 2012, miền Bắc có nhiều món ăn dân tộc hơn. 

Vào thời của cựu Chủ tịch Kim Jong-il, lẩu Sinseollo đã bị nhìn nhận tiêu cực. Tuy nhiên, món ăn này đã trở nên vô cùng nổi tiếng tại Okryugwan. Truyền thống về nếp ăn uống của miền Bắc liên tục được đánh giá tích cực, và có nhiều phong tục được công nhận là di sản văn hóa phi vật thể. Việc nuôi ong lấy mật ở Bắc Triều Tiên đã phát triển qua các triều đại Gojoseon (năm 2333-108 trước Công Nguyên), thời kỳ Tam Quốc cùng tồn tại ba triều đại Goguryeo, Baekje và Silla (năm 18 trước Công Nguyên-668), được xem là một công việc đáng tự hào vì mang lại nhiều sản phẩm và hoa quả. Do đó, vào năm 2017, phong tục nuôi ong đã được công nhận là di sản văn hóa phi vật thể, cùng với phong tục làm mắm tép bằng loại tép nhỏ đánh bắt ở vùng biển phía Tây. 

Thông qua các cuộc thi nấu ăn, Bắc Triều Tiên đã tìm ra và bảo tồn các văn hóa ẩm thực. Đây là sự kiện lớn và là nơi các đầu bếp được cơ quan Nhà nước và địa phương tuyển chọn trình bày các món ăn truyền thống và đặc sản. Khoảng một nửa các món ăn dự thi tại Triển lãm ẩm thực dân tộc toàn quốc là di sản văn hóa phi vật thể. Thế nhưng, vì sao miền Bắc phải mở các cuộc thi nấu ăn để tìm kiếm món ăn dân tộc? 

Bắc Triều Tiên đang thực hiện các chính sách cải thiện văn hóa ăn uống với lý do chính trị và kinh tế. Mặc dù có nhiều món ăn được lọt vào danh sách di sản phi vật thể, song cần phải theo dõi xem liệu việc quản lý và kiểm soát di sản văn hóa có dẫn đến sự cải thiện văn hóa ăn uống và kế thừa truyền thống của miền Bắc hay không.