Tính đến ngày 30/1 vừa qua là tròn 1 tháng kể từ khi Phó Chủ tịch Uỷ ban quân sự trung ương đảng Lao động Bắc Triều Tiên Kim Jong-un kế thừa quyền lực và trở thành người lãnh đạo tối cao sau khi Chủ tịch Kim Jong-il qua đời. Bắc Triều Tiên chính thức hóa quyền lực của Phó Chủ tịch Kim Jong-un theo di chúc mà Chủ tịch Kim đã để lại vào ngày 8 tháng 10 năm 2011. Theo di chúc này, Phó Chủ tịch Kim được thăng chức Tư lệnh tối cao chỉ huy lực lượng quân đội miền Bắc. Ngày đầu tiên của năm mới, vị lãnh đạo trẻ tuổi này đã thăm 6 đơn vị quân đội như thị sát một đơn vị xe tăng mang tên “Đơn vị xe tăng Ryu Kyeong-su 105”. Động thái chính trị này cho thấy trước mắt sẽ không có gì thay đổi trong chính sách điều hành đất nước là ưu tiên quân đội. Tiến sĩ Hong Hyun-ik thuộc Viện nghiên cứu Sejong đánh giá thể chế Kim Jong-un tương đối ổn định về mặt ngoại giao, khó cảm nhận được lỗ hổng quyền lực.
Tiến sĩ Hong Hyun-ik: Kim Jong-un tuy chỉ mới chưa đầy 30 tuổi nhưng trước đó đã được phong chức Phó Chủ tịch Uỷ Ban quân sự trung ương đảng, giờ lại thêm chức Tư lệnh tối cao, sắp tới nếu đảm nhiệm cả chức Tổng bí thư Đảng nữa thì sẽ trở thành người nắm giữ các vị trí quyền lực tối cao nhất của Bắc Triều Tiên. Cho tới thời điểm hiện nay có thể đánh giá rằng Phó Chủ tịch Kim đang trong quá trình ổn định quyền lực với tốc độ nhanh chóng. Không những thế, thông qua các kênh ngôn luận, Bắc Triều Tiên đã nhiều lần đề cập tới Kim Jong-un với tư cách sẽ là người lãnh đạo đảng, quân đội và chính phủ nên trên thực tế Kim Jong-un đã leo lên vị trí tối cao và về mặt chế độ có lẽ trong tương lai cũng sẽ duy trì quyền lực mà không có lỗ hổng lớn nào đáng kể.
Cũng thông qua các kênh ngôn luận, Bắc Triều Tiên xây dựng hình ảnh Kim Jong-un tiếp xúc thân thiện với người dân nhằm đẩy nhanh tốc độ thần tượng hoá vị lãnh đạo mới. Trong dịp nghỉ Tết nguyên đán, hình ảnh Phó Chủ tịch Kim bắt tay từng học sinh khi thăm học viện Cách mạng Mangyeongdae được đăng tải trên các phương tiện truyền thông. Khi thăm đơn vị xe tăng hôm mùng 1 Tết, hình ảnh Kim Jong-un không giữ khoảng cách khi khoác tay các quân nhân hay chủ động bắt tay sĩ quan chỉ huy đang rơi nước mắt vì xúc động đã khiến cho những người xung quanh ngạc nhiên. Việc Phó Chủ tịch Kim Jong-un biểu hiện quá thái tình cảm gần gũi với người dân trong khi kinh nghiệm lãnh đạo còn ít và không có thành tích gì đáng kể được phân tích là hành động nhằm đảm bảo tính chính thống và xây dựng hình ảnh một vị lãnh đạo thân thiện. Ý đồ như vậy cũng được thể hiện rõ trong bức thư “Thề trung thành” mà Phó chủ tịch Kim Jong-un gửi cho cố Chủ tịch Kim Jong-il được công khai trên trang web dùng để tuyên truyền mang tên “Dân tộc chúng ta”. Tiến sĩ Hong Hyun-ik lí giải.
Tiến sĩ Hong Hyun-ik: Trong nội dung bức thư này, Kim Jong-un viết lúc nào cũng ấp ủ trong lòng hình ảnh đồng chí Tư lệnh tối cao Kim Jong-il, thể hiện sự phục tùng và tôn kính với cố Chủ tịch Kim đồng thời là người cha quá cố của mình. Kim Jong-un nhấn mạnh điều này để khẳng định mình là người con trai trung thành với Kim Jong-il, và là người có đủ tư cách kế tục sự nghiệp. Đồng thời, Kim Jong-un cũng thể hiện cho toàn thể người dân miền Bắc thấy giờ đây ta đã trở thành Tư lệnh tối cao nên hãy trung thành với ta. Tôi cho rằng vị lãnh đạo trẻ này đang mong muốn đạt được cả hai mục đích này.
Bên cạnh đó, Phó Chủ tịch Kim Jong-un cũng đang mở rộng con đường tiến lên vũ đài ngoại giao. Ngày 28/1 vừa qua, Đài truyền hình Trung ương Triều Tiên đăng tin Kim Jong-un gửi điện phúc đáp tới các nhà lãnh đạo của các nước đã gửi điện chia buồn vì sự ra đi của cố Chủ tịch Kim Jong-il. Điện phúc đáp được gửi tới hàng chục quốc gia trong đó bao gồm Nga, Cuba, Nepal, Iran... Điều này cũng thể hiện việc Bắc Triều Tiên mong muốn sẽ phát triển quan hệ ngoại giao hợp tác thân thiết với các quốc gia này. Đây là lần đầu tiên Phó Chủ tịch Kim Jong-un gửi thông điệp chính thức tới các nhà lãnh đạo nước ngoài bằng tên của mình. Các chuyên gia đánh giá bước đi này nhằm xác nhận mình là nhà lãnh đạo tối cao của Bắc Triều Tiên trên chính trường ngoại giao, và trên thực tế Phó Chủ tịch Kim đang đẩy mạnh các hoạt động ngoại giao. Tiến sĩ Hong phân tích.
Tiến sĩ Hong Hyun-ik: Về mặt đối nội, Kim Jong-un hiện đang trong quá trình ổn định quyền lực ở nhiều mặt. Trên thực tế tuy Phó Chủ tịch Kim cũng có xuất hiện trên truyền thông ở cộng đồng quốc tế nhưng vẫn chưa chính thức có động thái trực tiếp nào trong quan hệ đối ngoại với tư cách là người đứng đầu quốc gia. Vì vậy việc gửi điện phúc đáp tới nguyên thủ các quốc gia đã gửi điện chia buồn tới người cha quá cố của mình là cách chính thức thông báo mình hiện đang nắm quyền lãnh đạo tối cao của Bắc Triều Tiên. Tôi cho rằng động thái này vừa là bước đi nhằm ổn định chính trị trong nước vừa muốn công khai với thế giới rằng mình là nguyên thủ quốc gia khi chính thức đánh dấu cho sự xuất hiện trên vũ đài ngoại giao bằng những bức điện phúc đáp.
Như vậy, có vẻ như việc kế thừa quyền lực đang diễn ra một cách tự nhiên nhưng các chuyên gia cho rằng những nhân vật trọng yếu trong bộ máy chính quyền miền Bắc vẫn đang nắm giữ các ảnh hưởng như trước. Đặc biệt, cùng với việc uy thế của Phó Chủ tịch Kim Jong-un đang dần lớn mạnh thì về mặt trung và dài hạn cũng không thể loại ngay được các yếu tố bất đồng giữa các thế lực. Tiến sĩ Hong tiếp tục.
Tiến sĩ Hong Hyun-ik: Trước mắt thì rất khó để nghĩ rằng quyền lực của thể chế Kim Jong-un bị lung lay. Vì quan niệm cho rằng chỉ người có cùng huyết thống với nhà lãnh đạo tiền nhiệm mới có thể lãnh đạo đất nước dường như đã ăn sâu vào suy nghĩ của người Bắc Triều Tiên nên tới thời điểm hiện nay không hề có nhân vật nào có thể được tôn lên vị trí lãnh đạo thay cho Kim Jong-un. Nhưng nếu nhìn về lâu dài thì về mặt cấu trúc, kinh tế Bắc Triều Tiên đang đối đầu với khủng hoảng toàn diện nên nếu không cải thiện nền kinh tế thì sớm muộn nước này cũng sẽ sụp đổ. Không cần phải nhìn tương lai xa cũng thấy Kim Jong-un đang trong quá trình ổn định quyền lực nhưng mới chưa đầy 30 tuổi, trong khi đại bộ phận cán bộ chủ lực của Bắc Triều Tiên đều là những bậc lão thành đã qua tuổi 60. Trong tình hình như vậy có khả năng Kim Jong-un sẽ trưng dụng nhiều cán bộ trẻ cùng trang lứa để hỗ trợ mình. Trong trường hợp đó sẽ tồn tại yếu tố bất an lo ngại rằng liệu những cán bộ lãnh đạo hay tướng lĩnh của bộ máy an ninh thuộc tầng lớp cao tuổi, tức tầng lớp quyền lực của miền Bắc hiện nay có tiếp tục trung thành với Kim Jong-un hay không.
Mặt khác, các quốc gia liên quan tới bàn đàm phán hạt nhân 6 bên như Mỹ và Nga cũng đang quan tâm tới những bước đi của thể chế Kim Jong-un. Ngày 29/1 vừa qua, Bộ trưởng Ngoại giao Nga Sergei Lavrov cho biết có “Cảm giác Bắc Triều Tiên đang tiến hành theo hướng ổn định hóa” và đàm phán hạt nhân 6 bên có thể được nối lại trong nửa đầu năm nay. Còn dư luận lại đang quan tâm tới việc Tổng thống Mỹ Barack Obama trong bài phát biểu thường niên ngày 25/1 vừa qua đã không đề cập gì tới vấn đề hạt nhân của Bắc Triều Tiên. Có phân tích cho rằng đây là thông điệp thúc giục quay trở lại đối thoại không lời mà Mỹ muốn gửi tới miền Bắc. Hiện dư luận quan tâm tới việc liệu bàn đám phán hạt nhân có được mở lại hay không. Tiến sĩ Hong Hyun-ik cho rằng khả năng quay trở lại bàn đàm phán trong thời gian sắp tới là không lớn.
Tiến sĩ Hong Hyun-ik: Chính quyền Kim Jong-un đưa ra điều kiện nếu bây giờ mình ngừng chương trình làm giàu Uranium để quay trở lại bàn đàm phán hạt nhân 6 bên thì Mỹ sẽ phải hỗ trợ số lượng hàng hóa lớn, khoảng chừng 300 nghìn tấn, trong đó chủ yếu là lương thực. 3 quốc gia thành viên của bàn đàm phán 6 bên là Hàn Quốc, Mỹ và Nhật Bản lo ngại khả năng số lương thực này sẽ được sử dụng cho quân đội miền Bắc nên khó chấp nhận yêu cầu này. Nhưng tôi cho rằng cánh cửa đối thoại đang được mở ra. Mức độ kì vọng của Hàn Quốc, Mỹ, Nhật Bản và kì vọng của Bắc Triều Tiên có khác nhau nhưng trước mắt cho thấy cần một sự điều chỉnh nào đó. Do vậy, trong tương lai gần, khả năng quay trở lại bàn đàm phán hạt nhân 6 bên là rất khó. Có thể nhìn nhận rằng Tổng thống Obama không đề cập trực tiếp tới vấn đề Bắc Triều Tiên trong bài diễn thuyết là gián tiếp gửi thông điệp muốn nối lại đối thoại và đồng thời tạo cơ hội cho Bắc Triều Tiên. Cho dù thông điệp này có mang ý nghĩa tích cực như vậy nhưng khả năng Bắc Triều Tiên chấp nhận yêu cầu của Mỹ và tiến tới bàn đàm phán hạt nhân 6 bên là không lớn.
Sau một tháng kế nhiệm quyền lực, về mặt hình thức, thể chế Kim Jong-un cho thấy đã nắm được quyền lực nhưng tính chất bất ổn và không rõ ràng của bán đảo Hàn Quốc vẫn như vậy. Trong tình hình sẽ diễn ra những thay đổi mới mẻ thì hiện nay là thời điểm mà cả hai miền liên Triều và các nước liên quan phải suy tính và chuẩn bị sự lựa chọn tốt nhất vì hoà bình và ổn định của bán đảo Hàn Quốc.
