Phần 10: Làng cổ Hahoe và Yangdong

Vào năm 2010, Tổ chức Giáo dục, Khoa học và Văn hóa Liên hợp quốc (UNESCO) đã công nhận làng cổ Hahoe và Yangdong, hai ngôi làng truyền thống sinh hoạt theo họ tộc của thời đại Joseon (1392-1910), là di sản văn hóa thế giới với tên gọi Làng lịch sử của Hàn Quốc.

Làng theo họ tộc là ngôi làng tập hợp những hộ gia đình với các thành viên (trừ các nàng dâu) đều cùng một họ. Đây là một trong những hình thức làng xã phổ biến trong thời đại Joseon, thời đại vốn coi trọng vai trò của gia đình và chữ Hiếu. Những ngôi làng này được hình thành từ đầu thời Joseon vào thế kỷ XV và XVI, và cho đến cuối thời Joseon, tức khoảng thế kỷ XVII và XVIII, đã chiếm hơn 80% tổng số làng xã trên cả nước.
Trong số này, làng Hahoe và Yangdong là hai ngôi làng lâu đời nhất. Đặc biệt, làng Hahoe thuộc thành phố Andong, tỉnh Bắc Gyeongsang, là địa bàn sinh hoạt chủ yếu của dòng họ Ryu gốc Pungsan.

- Thưa cha, xin cha hãy nhìn xuống dưới kia. Đó chính là làng Hahoe với sông Nakdong uốn lượn bao quanh. Chữ Ha (Hà) trong tên Hahoe thì có nghĩa là “sông” và “Hoe” (Hồi) có nghĩa là “vòng quanh”, ý chỉ ngôi làng có con sông chảy bao quanh.
- Quả là ngôi làng có địa thế có một không hai. Ba hướng Đông, Nam, Tây của làng đều được sông Nakdong bao quanh. Nhìn từ xa, ngôi làng trông thật giống bông sen đang nở trên mặt nước. Hahoe đúng là mảnh đất báu vật trời cho.
- Đây sẽ là nơi dòng họ Ryu nhà ta tới định cư phải không cha?
- Đúng vậy! Đây chính là mảnh đất mới để dòng họ ta an cư lạc nghiệp, con cháu đời đời sinh sôi phát triển.

Cách đây 600 năm, sau cuộc hành trình đi tìm vùng đất cư trú mới, dòng họ Ryu đã chọn làng Hahoe làm nơi gây dựng xóm làng, “an cư lạc nghiệp”. Quá trình này phản ánh sự hình thành và phát triển của những làng xóm họ tộc vào đầu thời kỳ Joseon.
Những làng xóm họ tộc bao giờ cũng hình thành tại nơi có địa thế phong thủy tốt, sau đó thiết lập các không gian trong làng như khu nhà trưởng họ, nhà của quý tộc, nhà của thường dân, thư phòng lớn, đồng ruộng…Theo nguyên lý dựng làng này, mọi ngôi nhà trong làng Hahoe đều quay mặt hướng ra phía dòng sông chảy trước làng.

Trung tâm của làng là Yangjindang (Dưỡng Chân đường), là nhà trưởng họ của dòng họ Ryu, được bao quanh bởi sáu ngôi nhà cổ của gia tộc họ Ryu. Quây quanh khu trung tâm này thành hình tròn là lớp lớp những ngôi nhà tranh của tầng lớp thường dân. Thư phòng lớn Byeongsan Seowon là địa điểm diễn ra các hoạt động giáo dục và nghiên cứu học thuật, được xây đối diện với làng, nằm sát chân núi, thể hiện sự thanh tịnh, hài hòa với thiên nhiên.
Hiện nay ở làng Hahoe vẫn có khoảng 150 hộ đang sinh sống, duy trì và bảo tồn những ngôi nhà cổ cùng không gian văn hóa cộng đồng của làng, từ điệu múa mặt nạ Beolsingut của người dân thường, cho đến trò chơi đi thuyền giăng dây đốt lửa Seonyu Julbulnori của tầng lớp quý tộc trong làng. UNESCO đã đánh giá rất cao Hahoe, gọi đây là một trong những di tích hiếm hoi trên thế giới có thể bảo tồn và duy trì được không gian văn hóa, sinh hoạt của cộng đồng bản địa một cách lâu dài và nguyên vẹn.

Cùng với làng Hahoe, làng Yangdong thuộc thành phố Gyeongju cũng được công nhận là “Làng lịch sử của Hàn Quốc”. Đây là nơi ở của dòng họ Sohn gốc Wolseong và dòng họ Yi gốc Yeogang. Hết đời này qua đời khác, con cháu của hai dòng họ này vẫn nối tiếp nhau sinh sống quây quần trong làng.
"Ở Yangdong trước kia từng có gia đình ông Yi Gwang-ho, thuộc dòng họ Yi gốc Yeogang, sinh sống. Sau khi ông Ryu Bok-ha của dòng họ Ryu gốc Pungdeok kết hôn với cháu gái của Yi Kwang-ho và ở rể tại đây, và người con rể Sohn So của dòng họ Sohn gốc Wolseong kết hôn với con gái của Ryu Bok-ha, Yangdong trở thành làng theo họ tộc của dòng họ Sohn và dòng họ Yi."
“Khu vực Bắc Gyeongsang toàn thư” có giới thiệu về làng họ tộc được hình thành theo kiểu kết hôn và ở rể. Thông thường, làng xã thời Joseon lấy người trưởng tôn làm trung tâm phát triển, thế nhưng làng Yangdong lại là làng họ tộc do người con rể gây dựng nên.

Làng Yangdong nằm ở phía Bắc thành phố Gyeongju, xung quanh có núi Seolchang bao bọc. Bốn dải thung lũng và mạch núi quanh làng giống hình chữ “vật” (勿), hình thành nên địa thế vô cùng độc đáo cho làng.
Nhà cổ Seobaekdang (Thư Bách đường), nơi ở của nhà trưởng họ Sohn và Mucheomdang (Vô Thiêm đường), nơi ở của nhà trưởng họ Yi nằm ở dải thung lũng cao nhất. Ở đỉnh núi thấp hơn phía dưới là khu nhà của con cháu trong họ. Tiếp đến, nhà của dân thường, người giúp việc được phân bố ở dưới chân núi. Có thể thấy làng Yangdong vẫn giữ gìn nguyên vẹn địa hình đồng thời duy trì sự phân chia tầng lớp trong xã hội Joseon đương thời.

Hiện nay, làng Yangdong có khoảng 150 hộ đang sinh sống và cùng tham gia bảo vệ những mái nhà cổ, những hoạt động cộng đồng và nghi thức truyền thống của làng như phong tục ma chay, cưới hỏi hay nghi thức tế lễ trong các ngày lễ truyền thống hàng năm.
Làng Hahoe và làng Yangdong, những ngôi làng ấp ủ vẹn nguyên những giá trị truyền thống, như đưa ta về lịch sử 600 năm trước. Đây quả thật là những bảo tàng sống, giúp ta cảm nhận vẻ đẹp vừa thiêng liêng, vừa gần gũi trong sinh hoạt và văn hóa của thời đại Joseon xa xưa.

Close